កូនខ្មែរថែកាព្យ

សាស្ត្រាល្បើកជុច

របៀបតែងកាព្យ បទបន្ទោលកាក

 (មេពាក្យ៤ និងមេពាក្យ៦)

សូមមេត្តាអានសង្កេតកាព្យដ៏ល្អឯក

សាស្ត្រាជុច

(អត្ថាធិប្បាយ និង អត្ថបទដើម)

សិក្សាស្រាវជ្រាវដោយ លី - ធាមតេង

ដើម្បីបានជាពន្លឺសម្រាប់អ្នកអាន អ្នកសិក្សាស្រាវជ្រាវស្នាដៃអត្ថបទសាស្ត្រាជុចនេះ យើងសុំល្បងធ្វើការពិនិត្យសង្កេតជាមុនដូចតទៅ ៖

១- ប្រភពៈ

សេចក្ដីផ្ដើមក្ដី សេចក្ដីបញ្ចប់ក្ដី នៃសាស្ត្រានេះ ឥតមានបញ្ជាក់ប្រាប់ថា រឿងនេះ មានប្រភពដើមដកស្រង់ ឬ ប្រតិស្ឋយកពីក្នុងទីណា គម្ពីរណាឡើយ ។ ហេតុនេះ នាំឲ្យអ្នកសិក្សាសម្គាល់ទុកជាសេចក្ដីសន្មតិមួយទៅតាមប្រភេទអត្ថបទ តាមលក្ខណៈអក្សរសាស្ត្រទៅវិញ ។

អត្ថបទនេះ ជាប្រភេទរឿងល្បើក (Fable) ដែលមានលក្ខណៈសម្គាល់ត្រង់ :

- សរសេរជាពាក្យកាព្យ សម្ដូខ្លី ៗ តែច្បាស់មិនអណ្ដែតអណ្ដូង

- ដំណើររឿងខ្លី ៗ គ្រាន់តែឲ្យជាគតិដំបូន្មាន

- យកតួអង្គជាសត្វ ជាធម្មជាតិ (ជុច និង ត្រី)

ដូច្នេះ រួមសេចក្ដីទៅ គឺសាស្ត្រាជុច មានប្រភពជារឿងល្បើកដែលកវីនឹងឃើញ ប្រដូចប្រចមគំនិតទៅនឹងដំណើររឿងយ៉ាងខ្លី ។

២- កាលបរិច្ឆេទ :

ក្នុងអត្ថបទសាស្ត្រានេះ គ្មានចុះកាលបរិច្ឆេទនៃការតែងរឿងទេ នាំឲ្យមានការលំបាករាវរកឲ្យបានច្បាស់ ។ បើប្រសិនជាយកសម្ផស្សកាព្យ សំនួរវោហារ ពាក្យសម្ដីដែលប្រើក្នុងនេះ មកធ្វើជាគ្រឿងឆ្លុះមើលពេលវេលា យើងសម្គាល់បានថា អត្ថបទនេះមិនឆ្ងាយហួសពីសតវត្សទី ១៨ ឬ ១៧ ទេ ។ ព្រោះថា បើអត្ថបទសរសេរពីសតវត្សទី ១៦ – ១៥ ឡើងទៅនោះ មានពាក្យសម្ដីប្លែកច្រើនពីភាសាយើងសព្វថ្ងៃ ដូចមានពាក្យខ្មែរបុរាណសុទ្ធ, ពាក្យក្លាយមកពីបាលី - សំស្ក្រឹតច្រើន..... ។

៣- អ្នកនិពន្ធ :

នាមអ្នកនិពន្ធក៏មិនបានកំណត់ក្នុងសាស្ត្រានេះដែរ ដូច្នេះ យើងពុំអាចដឹងថាជាស្នាដៃលោកណាតែងឡើយ ។

តាមចាស់ ៗ និយាយត ៗ គ្នា : ខ្លះថា លោកតា សុគន្ធមានបុណ្យ ដែលជានាយកសង្ឃក្នុងសតវត្សទី ១៧ ជាអ្នកតែង ព្រោះលោកធ្លាប់បានតែងសាស្ត្រាច្បាប់ឯទៀតដែរ ដូចជាច្បាប់ក្រមជាដើម ។ មិនតែប៉ុណ្ណោះ គេនិយាយថា លោតតា សុគន្ធមានបុណ្យ ចង់ប្រដៅមនុស្ស ពិសេសគឺសិស្សគណផ្ទាល់របស់លោក ឲ្យស្គាល់នូវកម្លាំងនៃ "ទុក្ខសំសារវដ្ដ" ដោយលោកលើកយកធម្មជាតិមាន ជុច និងត្រីមកធ្វើជាតំណាង គឺត្រីជាសត្វលោក ឯជុចជាសំសារទុក្ខ ។ រាល់ថ្ងៃសំសារទុក្ខរមែងនៅរង់ចាំសត្វលោកជានិច្ច ឲ្យតែរុលត្បុលចូលហើយ កាន់តែតឹងណែនខ្លាំងឡើង ៗ គ្មានចេះធូរថយ ។ ឯសត្វលោកវិញ បើទោះជាដឹងថាកងទុក្ខក្នុងសំសារវដ្ដនៅពីមុខយ៉ាងណា ក៏នៅតែខំសសុលត្បុល មិនគិតងាកបែររកផ្លូវគេចដែរ លុះដឹងថាខ្លួនជាប់ហើយវាខកពេលស្រេច នឹងរាថយក៏មិនរួច ម៉្លោះហើយមានតែរុលទៅមុខឲ្យទាល់តែអស់កម្លាំងត្រឹមណា ស្លាប់ត្រឹមនោះទៅ ។ នេះហើយជាទស្សនៈសំខាន់នៃល្បើក ជុច និង ត្រី ។

តាមពាក្យចាស់ ៗ និយាយត ៗ គ្នានេះ គួរជឿបានដែរ ព្រោះលោកតា សុគន្ធមានបុណ្យ លោកមានបញ្ញាជ្រៅ ចង់បង្ហាញទស្សនវិជ្ជា ដែលពិបាកយល់ ឲ្យមានជារូបរាងស្រួលយល់ឡើង ដោយប្រើឧបមានវិធី ធៀបទៅនឹងរូបធម្មជាតិដូច្នេះ ។

បើតាមការស្រាវជ្រាវរបស់លោក ឈឹម – ស៊ុម ពីប្រវត្តិ លោក វិសេសដូង ចុះក្នុងកម្ពុជសុរិយាលេខ ២ ឆ្នាំ ១៩៦៨ រាប់ក្នុងតារាងស្នាដៃរបស់វិសេសថា រឿងល្បើកជុច ជាស្នាដៃរបស់លោក វិសេសដូង ដែរ ។ ប៉ុន្តែលោកឥតមានបញ្ជាក់ពីហេតុផល ឬ មានសេចក្ដីវែងឆ្ងាយទៅទៀតឡើយ ។

ការណ៍ទាំងនេះ ទុកនៅជាបទស្រាវជ្រាវតទៅទៀត ៖

៤- ឧត្តមគតិ :

ដូចបានរៀបរាប់ក្នុងវគ្គស្ដីពីអ្នកនិពន្ធរួចហើយ រឿងនេះ មានន័យក្នុងការអប់រំមនុស្ស ពិសេសគឺអប់រំខាងផ្លូវចិត្តឲ្យមនុស្សបានយល់ច្បាស់នូវទស្សនវិជ្ជាព្រះពុទ្ធសាសនាផង ។ បើគេទាញយកយោបល់នេះ ពីក្នុងសាស្ត្រា ជុច មកធ្វើជាដំបូន្មានទួទៅ គេនឹងស្រង់បានន័យថា :

មនុស្សដែលកើតឡើង តែងមានទុក្ខសំសារវដ្ដរង់ចាំជានិច្ចហើយទោះជាមនុស្សមិនហៅរកក៏ដោយ ។ ប៉ន្តែបើគេយល់ច្បាស់លាស់ហើយ រកគៀចជៀសវាងបានខ្លះ ៗ ដែរ ដោយរំងាប់ចិត្តលោភៈ ទោសៈ មោហៈ ហើយតាំងខ្លួនឲ្យមានចិត្តស្មោះស្មើ គ្មានផ្អើលភ្ញាក់ផ្ដេសផ្ដាស់ ។

ល្បើកជុច

ចម្លងចេញពីសាស្ត្រាស្លឹករឹត

បទបន្ទោលកាក [1]

ថ្លែងដោយទំនង ដំណើរត្រីផងយាត្រា

ពើបនឹងជុចណា ត្រីស្រែកថាវើយជៀសចេញ ។

ជុចថាអើះអើ បទអ្នកនេះតើម្ដេចមិញ

ហ៊ានមកប្រើអញ ជៀសចេញឲ្យអ្នកជាល្បែង ។

ត្រីថាបើច្នោះ អញនឹងទម្លុះចៅឯង

ឲ្យយល់ជាក់ស្ដែង ត្បិតឯងមកនៅរាំងផ្លូវ ។

ជុចថាអើះហោង បើឯងចង់លងឥឡូវ ។

សមត្រូវនឹងម្ជូរ ប្រហើញាំភ្លាសាអាំង ។

ត្រីថាអើះអើ ប៉ើងរើងទេតើម្ដេចខ្លាំង

អួតមានកម្លាំង ក៏ស្មានជាអញខ្លាចហោង ។

ជុចថាបើច្នោះ អញ្ជើញមកចុះចង់លង

ឲ្យយល់នេះម្ដង ឫទ្ធីតេជៈតេជដៃ ។

ត្រីស្ទុះភ្លាមចូល ក្នុងជុចរមួលហើយនៃ

ជំពាក់ក្រក្រៃ នឹងថយក៏ពុំរួចឡើយ ។

ជុចថាអើចៅ ឥឡូវម្ដេចនៅព្រងើយ

ស្ងៀមស្ងាត់កន្តើយ សម្រឹងសម្រាន្តធ្វើអ្វី ។

ត្រីឮជុចថា ខំស្ទុះបំពារទៅខ្មី

រឹងអស់ឥន្ទ្រិយ ដួចគេរឹតរួតអាត្មា ។

ជុចថាអើច្នេះ កម្លាំងប៉ុណ្ណេះទេណា

អួតឯងបំពារ ទម្លុះទម្លាយមិញតើ ។

ត្រីថាម្ចាស់ថ្លៃ ពាក្យខ្ញុំនេះនៃបញ្ចើ

ឥឡូវនេះតើ អ្នកម្ចាស់មានឫទ្ធីក្រៃ ។

ជុចថាឫទ្ធី តេជៈបារមីអ្វីនៃ

ឯងកុំចេះស្ដី ចំអកចំអន់ឲ្យគ្នា ។

ត្រីថាម្ចាស់ថ្លៃ អស់ពាក្យនេះនៃខ្ញុំថា

ជាល្បែងទេណា អ្នកម្ចាស់កុំយកទោសខ្ញុំ ។

ជុចថាអើល្បែង ឯងអួតគគ្រេងស្រេចហើយ

ពិតពុំលង់ឡើយ ខំស្ទុះបំពារមកហោង ។

ត្រីថាម្ចាស់ខ្ញុំ សេចក្ដីពុំសមមែននៃ

អ្នកជុចម្ចាស់ថ្លៃ ម្ចាស់អើយលែងខ្ញុំទៅរ៉ា ។

ជុចថាអើលែង មារយាទអ្នកឯងទេណា

អញឃាត់អញថា ប្រែជាដៀលអញបំផាង ។

ត្រីថាឱអញ ម្ដងនេះឯងមិញក្រក្រៃ

អ្នកជុចម្ចាស់ថ្លៃ អ្នកអើយយកតែបុណ្យហោង ។

ជុចថាបុណ្យ ៗ អំនួតពីមុនរំពង

បុណ្យអ្វីនោះហោង ឲ្យដឹងឫទ្ធីតេជដៃ ។

ត្រីថាម្ចាស់ខ្ញុំ សេចក្ដីពុំសមមែននៃ

អ្នកជុចម្ចាស់ថ្លៃ ប្រោសយកសម្បត្តិសួគ៌ា ។

ជុចថាឯងចេះ ឯងមានចំណេះចេះថា

សម្បត្តិសួគ៌ា សាច់ឯងពិសាណាស់នៃ ។

ត្រីថាអញក្រ ណាស់ពេកកម្រក្រក្រៃ

អ្នកជុចម្ចាស់ថ្លៃ អ្នកអើយយកតែផលា ។

ជុចឆ្លាស់ឆ្លើយថ្វាត់ ថាឯសម្បត្តិផលា

សាច់ឯងពិសា គេស៊ីឯងបានបុណ្យថ្កើង ។

ត្រីថាបើច្នោះ អ្នកហារមាត់ចុះខ្ពស់ឡើង

ខ្ញុំក្រាបបាតជើង សំពះសូមចុះសូមចាញ់ ។

ជុចថាអញឆោត ឯងមកបំពោតលើអញ

ឯងនឹងស្ទុះចេញ បានអ្វីជាម្ដងឆីបាយ ។

ត្រីថាឱអញ ម្ដងនេះឯងមិញអន្តរាយ

មិនសមរូបកាយ ខ្លួនអើយអសារទេណា ។

ជុចថាមិនស្លាប់ ឯងកុំមកប្រាប់លើគ្នា

សាច់ឯងពិសា ឆ្ងាញ់ហើយវាសើមមាត់ផង ។

ត្រីថាម្ចាស់ខ្ញុំ អញប្រោសប្រាណកុំច្នោះហោង

កាញ់កួចចិត្តចង ក្រែងមានវេរាបាបពៀរ ។

ជុចថាបើបាប សឹងស្អុយឆ្អេះឆ្អាបអញវៀរ

ចៀសអស់ពំនៀរ តែសាច់ឯងអត់មិនបាន ។

ត្រីថាអ្នកថ្លៃ ថាម្ដេចច្នោះនៃពុំមាន

ធម៌ថាបាបគ្មាន ដូចអ្នកឯងស្ដីឡើយណា ។

ជុចថាអ្នកត្រី ចែងចេះសម្ដីណាស់ណា ។

អណ្ដើកជាក់ជា ល្អហើយទៅក្ដក់ហៅឆ្កែ ។

ត្រីថាតាយហោង គ្នានិយាយផងប្រែខ្វែរ

ទំនឹមឯឆ្កែ វាដាច់ឆីអាចម៍គេនៅ ។

ជុចថាអើយអញ ពុំដឹងបានមិញណានូវ

ឯងថាមិញត្រូវ ល្បងជុចខួរហើយស៊ីសាច់ ។

ត្រីថាអ្នកជុច អ្នកមិនថយធុចពាក្យពេចន៍

អ្នកអើយបំណាច់ ខ្ញុំលោមអ្នកកុំច្នោះឡើយ ។

ជុចពុំស្ដាប់ហោង រឹតរឹងកន្លងពុំស្បើយ

ពុំមានធូរស្បើយ តឹងឡើងស្ទើរដាច់ខ្យល់ខ្មី ។

មានស្មារតីជាក់ ឈាមជុចថាអ្នកខ្ញុំឥ-

ឡូវពុំដឹងអ្វី ត្រង់រស់ត្រង់ស្លាប់នោះឡើយ ។

បើម៉្ងៃនឹងស្លាប់ ឲ្យខ្ញុំបានប្រាប់កូនហើយ

បណ្ដាំទុកក្រោយ ឲ្យអញឯងម្ដាំឲ្យឆាប់ ។

បទព្រហ្មគីតិ

ក្សិណនោះឯបច្ឆា ហៅបុត្រភ្ងាមកឆាប់ ៗ

កូនមកហើយទួញប្រាប់ ថាឱកូនពន្លកម្ដាយ ។

ខ្លួនម្ដាយនឹងស្លាប់ហើយ កុំកូនអើយនៅព្រៃអាយ

ទៅរកស៊ីឲ្យឆ្ងាយ ពីព្រៃនេះផុតមនុស្សម្នា ។

ខ្លួនម្ដាយនេះតឹងណាស់ នឹងបម្រះពុំរួចណា

ឈឺអស់អង្គអាត្មា ម្ដាយខំតែផ្ដាំមាសស្ងួន ។

មាសអើយម្ដាយស្លាប់ទៅ ចូរមាសនៅប្រយ័ត្នខ្លួន

រកស៊ីឆាប់ជ្រកពួន ដោយព្រៃស្ងាត់កុំប្រហែស ។

ឃើញមនុស្សកុំទ្រមឹង ឈប់សម្លឹងមើលក្រអេះ

ឃើញឆាប់រត់កុំធ្វេស ក្រែងវាចាក់នឹងច្បូកណា ។

បើមាសស៊ីកូនចក ឆាប់មុជជ្រកឲ្យបាត់ខ្លួន

ក្រែងមនុស្សអុំទូកជួន ឃើញកូនស្ងួនវាលោចាក់ ។

មាសអើយមួយវិញទៀត ច្រកចង្អៀតដែលមនុស្សដាក់

ជុចនោះកុំបីអ្នក ដើរត្រង់នោះជៀសឲ្យឆ្ងាយ ។

ខ្លួនអញខូចទាំងម៉្លេះ ហេតុប្រហែសគិតសប្បាយ

ចូរមាសមើលខ្លួនម្ដាយ ហេតុតែឆោតទាល់ស្លាប់ខ្លួន ។

ហេតុនោះកូនព្រលឹង ចូររំពឹងឲ្យមាំមួន

ម្ដាយស្លាប់ ៗ ហើយស្ងួន កុំកូនឆោតដូចម្ដាយឡើយ ។

ឯមច្ឆានោះនៃ សោកកូនក្រៃរតន៍ពុំងា

រន្ធតអស់អង្គា លុះសន្លប់បាត់ស្មារតី ។

ទៀងទួញទាល់សន្លប់ ញ័រចម្រប់អស់ឥន្ទ្រិយ

លុះដល់មានស្មារតី ទួញរៀបរាប់សព្វដោយព្រៃ ។

ឱអញគិតទៅហើយ កូនមាសអើយចង់តែក្ស័យ

ខ្លួនអើយស្លាប់ឆាប់វៃ អញនឹងនៅអ្វីឡើយណា ។

រស់ហើយវាលំបាក ខ្លួនតោកយ៉ាករងវេទនា

មិនចង់រស់ឡើយណា ឃើញកូនវានឹងខ្លោចផ្សា ។

រីត្រីទួញនេះនៃ ទាល់តែក្ស័យជីវិតណា

រីឯកូនមច្ឆា រកស៊ីតែឯកអង្គឯង ។

រីនិទាននេះនៃ ជុចនិងត្រីនោះវាតែង

ដើរទៅរកស្វះស្វែង ក៏ជួបជួននោះឯងហោង ។

បទបន្ទោលកាក

នេះនឹងសម្ដែង និទានថ្លាថ្លែងទំនង

ពីម្ចាស់ជុចហោង ឲ្យអ្នកផងដឹងដំណើរ ។

ម្ចាស់ជុចលុះព្រឹក ប្រហាមរលឹកទៅមើល៍

បេះម្ទេសទុកទើរ មើលទៅថ្ងៃរះភ្លឺជាក់ ។

ស្រេចគាត់ស្ទុះផាង ទៅយកសៀនខាងប្របភ្នាក់-

ដៃដែលគាត់ដាក់ ប្របនៅខាងក្អមនោះនៃ ។

ហើយឈោងទៅសិត ទឹកមកខ្ពុរមាត់ហើយនៃ

យកកន្សែង ស្លាវៃ មកវេចម្លូស្លាហើយណា ។

លុះវេចស្រេចហោង ស្ទុះទៅចាប់ដងប្រវា

នឹងកាំបិតព្រា នឹងផ្ដៅមួយដើមទៅផង ។

គាត់ចុះទៅទូក អង្គុយលូកខ្សែដែលចង

មកស្រាយចំណង ដែលចង់ទូកគាត់សព្វថ្ងៃ ។

ស្រាយរួចច្រានទូក គាត់អុំគគ្រូកទៅព្រៃ

ដែលដាក់ជុចនៃ ភ្នែកតែងរំពៃឆ្វេងស្ដាំ ។

អុំបានតិចទៅ បាយាបទំនៅលើចាំ

លាន់ភឹបឆ្វេងស្ដាំ ហើរទៅហើយមកជាក់ស្ដែង ។

ម្ចាស់ជុចថាឱ បាយាបវើយចោរឥតក្រែង

ស្ទើរឆាបអំបែង ក្បាលអញពុំដឹងមនុស្សម្នា ។

ថ្ងៃនេះទីទៃ មានលាភមានជ័យឬជា

ឥតលាភទេណា បាយាបតឿនអង្គឺក្ដី ។

អុំទៅទៀបដល់ ជុចនោះមិនយល់ត្រូវត្រី

ដល់មួយឥតបី សង្ឃឹមមិនបានទៅស្ល ។

ខាងជុចបីបួន នោះសោតជាក់ជួនច្រកល្អ

នឹងបានទៅស្ល តែជុចបីបួននោះឯង ។

គាត់អុំទូកដល់ ជុចចំណេរយល់ជាក់ស្ដែង

ជៀងជាក់អរឯង កខិបកខុបងេកងោក ។

វាតទូកឈោងចាប់ កន្ទុយជុចជាប់ទាញមក

ក្រពើវាយក ត្រីជុចនោះទៅស៊ីបាត់ ។

ម្ចាស់ជុចចុកទ្រូង ជេរម្ដាយរលូងពេកក្ដាត់

ទៅជុចមួយថ្វាត់ តាចាស់ខំឆ្លៀតរលេញ ។

ធ្វើជាមាត់ករ ញញឹមញញែមឡើងវិញ

ធ្លាប់ពីមុនមិញ ក្រពើស៊ីអស់គ្មានសល់ ។

តែឥឡូវឯង ឃើញមួយកណ្ដែងនឹងថ្កល់

លងមួយចេះយល់ ក្រញោញភ្នែកសចង្គ្រាង ។

រីជុចយល់ម្ចាស់ សរសើរខ្លួនណាស់ហើយអរ

ឆ្លើយប្រាប់ម្ចាស់មក៍ ពីក្នុងទឹកនោះអន្ទាក់ ។

តាអើយអ្នកតា ស្ដាប់ខ្ញុំសច្ចាប្រាប់អ្នក

តាឲ្យដឹងជាក់ កាលត្រីវាមកនោះណា ។

ហែលមកដល់ខ្ញុំ វាមិនបារម្ភសោះសា

ជាចៅអ្នកតា ប៉ងចង់លងលលលើ ។

ស្ដីថាអាឃ្នាង ម្ដេចអាចង្គ្រាងនេះតើ

ផ្លូវដែលអញដើរ ជៀសចេញអញនឹងដើរទៅ ។

ខ្ញុំថាផ្លូវអា ពីដូនពីតាមកនៅ

ក្នុងព្រៃនេះកូវ អង្កាលអញមិនដឹងផង ។

ត្រីថាអាខូច កាលអានៅតូចណាស់ហោង

ផ្លូវច្រកជ្រលង បឹងបួរនោះសឹងអញត្រាច់ ។

ខ្ញុំថាបើច្នោះ ចិត្តអើយធ្វើម្ដេចលងគាត់

ខ្ញុំចូលមកកាត់ ទំលាយលងមើលឥឡូវ ។

ត្រីថាអើអញ លងឯងមិញចេញនោះកូវ

អញបោលឥឡូវ ទំលាយឲ្យបាក់ឆ្អឹងឆ្អែង ។

ខ្ញុំថាបើច្នោះ អញ្ជើញមកចុះកុំក្រែង

ឆ្អឹងអញនេះឯង តែងជាសម្រាប់ឲ្យអា ។

ត្រីស្ទុះភ្លាមចូល ក្នុងជុចរមួលទទា

ប្រដូចនូវជា ប្រមាញ់ដំរីសោះសា ។

ជុចដណ្ដឹងត្រី ថាឯងធ្វើអ្វីច្នោះណា

អួតឯងបំពារ ទំលុះទំលាយណាចៅ ។

ខ្មាសពាក្យជុចខ្ញុំ ប្រឹងឡើងពិតពុំរួចទៅ

មកនៅខាងផ្លូវ ទ្រមឹងក្នុងជុចព្រងើយ ។

ត្រីថាឱអ្នក ជុចថ្លៃកុំអាក់ចិន្តា

ខ្ញុំម្ចាស់បានជា អួតអាងនឹងអ្នកជុចថ្លៃ ។

អាសូរខ្ញុំទៅ ឲ្យខ្ញុំរស់នៅផងនៃ

ខ្ញុំចូលប្រស្រ័យ ជាខ្ញុំបម្រើអ្នកហោង ។

ខ្ញុំថាអញឆោត ឯងមកបំពោតលើលង

ម្ចាស់អញបំណង ចង់ជ្រក់តែខួរសព្វថ្ងៃ ។

ត្រីឮពាក្យជុច ភិតញ័ររន្ធត់ពេកក្រៃ

ឱអ្នកម្ចាស់ថ្លៃ អ្នកប្រោសយកតែបុណ្យផង ។

ខ្ញុំថាកុសល អញមើលមិនយល់ទេហោង

ឆ្ងាយក្រៃកន្លង អញមកពុំបានឡើយណា ។

ជុចដំណាលប្រាប់ ឲ្យម្ចាស់ស្ដែងស្ដាប់ហើយរ៉ា

ដំណើរអាត្មា កាលត្រឹមក៏ត្រូវនោះនៃ ។

ម្ចាស់ស្ដាប់ហើយណា ផ្ដែផ្ដាំជុចថាកុំធ្លោយ

ថ្ងៃនេះថ្ងៃក្រោយ អ្នកលេងឲ្យបួនពីដៃ ។

ផ្ដាំស្រេចហើយណា ដាក់ជុចម្នីម្នាវៃ ៗ

រួចស្រេចហើយនៃ គាត់អុំទូកវិលវិញខ្មី ។

អុំមកក្នុងបឹង ហើយគាត់រសម្លឹងរំពៃ

ថាឱអញឥ- ឡូវនេះវាថ្លៃខ្ពស់ធួន ។

រកឧសបានតិច ហើយអញនឹងក្ដិចត្រកួន

ត្រកៀតត្រាវសួង អន្លក់ម្ជូរសណ្ដាន់ ។

បេះបានសព្វគ្រប់ គាត់អុំគ្មានឈប់រួសរាន់

ដល់ហើយរន្ថាន់ ចងទូកហើយឡើងម្នីម្នា ។

បានដងច្រវា នឹងកាំបិតព្រាហើយណា

ពុនទាំងត្រីប្រា និងឧសបន្លែម្ជូរជា ។

ដល់ទៅមុខផ្ទះ ហើយទើបតាច្រាសឧសណា

រីឯភរិយា ភ្ញាក់ឡើងឃើញប្ដីត្រីផង ។

ឯប្ដីនោះណា កាប់ត្រីម្នីម្នាហើយហោង

លាងដៃហ្មត់ហ្មង គាត់ចូលទៅដេកលក់ក្រៃ ។

រីឯភរិយា ស្លហើយម្នីម្នាវៃ ៗ

ដស់ដួសហើយនៃ ចូលទៅដាស់ប្ដីនោះណា ។

អ្នកអើយអ្នកឆាប់ អញ្ជើញប្រញាប់ពិសា

ក្រែងត្រជាក់ណា ហើយអ្នកពិសាមិនបាន ។

ប្ដីក្រោកម្នីម្នា ចរចេញទៅឯក្រៅឋាន ។

ហើយហៅថាភាណ យកទឹកមកទន់ឆាប់ខ្មី ។

ទន់ស្រេចហើយណា រីឯភរិយានោះនៃ

លើកបាយលើកត្រី អស់នូវសម្លហាមុខ ។

មានអាំងសាបប្រៃ អាំងសាបនោះនៃគ្រាន់ជ្រក់

ទឹកគ្រឿងជ្រលក់ អន្លក់សណ្ដែកត្រកួនខ្ចី ។

ហូបស្រេចហើយណា រីឯភរិយានោះនៃ

គាត់មូរបារី ហើយគាត់បៀកស្លាឲ្យប្ដី ។

រីយើងនិទាន ដំណើរដោយដានជុចត្រី

សូរេចហើយនៃ បរិបូណ៌ចែងចប់ម៉្លេះហោង ។

.......................................................................................................................

បទមណ្ឌោកគតិ (បទបន្ទោលកាក)

ចៅសាញ់ដើរទៅ រកទីលំនៅអាត្មា

ពុំឃើញឡើយណា៎ វង្វេងក្នុងព្រៃវក់វី ។

នឹងថ្លែងតទៅ ឯម្ដាយនិត្យនៅផ្ទះខ្មី

ចាំមើលផ្លូវប្ដី ពុំឃើញបាត់ទាល់ល្ងាចណា៎ ។

ចេះតែទន្ទឹង សញ្ជប់សញ្ជឹងខ្លោចផ្សា

ព្រួយក្នុងចិន្ដា ពុំបាននិទ្រាតិចឡើយ ។

ឮមាន់រងា ស្មានថាប្ដីហៅគិតឆ្លើយ

បើកទ្វារឡើងហើយ រកមើលពុំឃើញឡើយណា៎ ។

ស្ដាប់ជាក់ជាមាន់ ក្នុងចិត្តក្នាញ់គ្នាន់សោះសា

ថា! ឱអនិច្ចា អ្នកជាស្វាមីខ្ញុំនេះ ។

ក្ស័យឬយ៉ាងណា បានជាអ្នកបាត់ដល់ម្ល៉េះ

ថ្ងៃមិញយប់នេះ ក៏ពុំទាន់ឃើញមុខមាត់ ។

មើលផ្លូវបាត់ហើយ នាងនៅព្រងើយស្ងៀមស្ងាត់

ហេតុត្បិតប្ដីបាត់ ស្ងៀមស្ងាត់រកស៊ីទៅណា ។

នេះនឹងថ្លាថ្លែង និទានចាយចែងចរចា

ទៅចៅសាញ់ណា៎ ឯការដើរតែក្នុងព្រៃ ។

ចេះតែដើរទៅ ពុំដែលដឹងផ្លូវហើយនៃ

ដើរត្រាច់ក្នុងព្រៃ រកផ្ទះពុំឃើញឡើយណា៎ ។

ឃើញតែពួកសត្វ ក្នុងចិត្តស្ងប់ស្ងាត់សោះសា

ថាឱអនិច្ចា! អញអើយកំព្រាម្នាក់ឯង ។

ឱ! សត្វទាំងឡាយ នៅសុខសប្បាយឥតក្រែង

អញអើយតែឯង ហៅមហាចំបែងពុំស្បើយ ។

មិនដូចសត្វផង ច្រើនក្រៃកន្លងជាត្រើយ

មូលនឹងគ្នាហើយ ដើរទៅឯណាច្រើនក្រៃ ។

អញដើរតែឯង គិតគ្រប់ស្ញប់ស្ញែងណាស់ខ្មី

ក្រែងសត្វអ្វីៗ វាមកយាយីពាធា ។

រីឯដើមឈើ ដែលអញលីលើស្មាណា៎

បង្ការទុកជា ដើរតែក្នុងព្រៃឯកអង្គ ។

នេះនឹងស្រដី ទៅឯបុរីរាជរុង

មួយនាមឧត្តុង្គ នគរព្រះបាទព្រហ្មទត្ត ។

ព្រះអង្គសោយរាជ្យ មែនមានអំណាចពេកក្ដាត់

គ្រងអស់រាស្ត្ររដ្ឋ នៅក្នុងនគរភូមិស្រុក ។

ស្ដេចសុខសប្បាយ អស់រាស្ត្រទាំងឡាយឥតទុក្ខ

ព្រះអង្គសឹងសុខ ពុំដែលមានទុក្ខភ័យសោះ ។

មនុស្សផងច្រើនក្រៃ សប្បាយសត្វថ្ងៃទាំងអស់

ទោះស្រីទោះប្រុស ស្រួលស្រុះក្សេមក្សាន្តចិន្ដា ។

ខ្លះលក់ទំនិញ អ្នកខ្លះសោតទិញគ្នាណា៎

ខ្លះកាត់ថ្លៃថា បីទៀនសាមសិបល្មមថ្លៃ ។

លក់ដូរទៅមក រអែករអោកសព្វថ្ងៃ

ពុំដែលមានភ័យ ធ្លាប់សុខរៀងៗមកណា៎ ។

មានកាលមួយថ្ងៃ យក្សមួយកាចក្រៃសោះសា

ចិត្តវាមោហោ វានឹងមរណាមិនខាន ។

យក្សនោះឯងណា៎ ចិត្តវាហានក្លាក្នុងប្រាណ

ចង់ស៊ីក្សត្រក្សាន្ត មិនដឹងខ្លួនស្លាប់ឡើយហោង ។

ទើបយក្សមោហោ ប្រាយប្រាប់ក្សត្រាជាម្ដង

ឲ្យរកមនុស្សផង មកដាក់សួយឲ្យអញថ្វាត់

បើពុំព្រមដាក់ សួយឲ្យអញជាក់មធ្យ័ត

ទោះទាំងមហាក្សត្រ អញស៊ីពុំលែងឡើយណា ។

យក្សប្រាយប្រាប់ហើយ វិលវឹងព្រងើយសោះសា

ដល់ស្ថានហើយណា៎ ម្នីម្នាចូលទៅវៃៗ ។

កាលក្រោយយក្សទៅ ព្រះបាទចោមចៅស្ដេចភ័យ

ទាំងរាស្ត្រមន្ត្រី ប៉ុន្មានសឹងភ័យពុំស្បើយ ។

ខ្លះរត់ម្នីម្នា ប្រាប់គ្នីប្រាប់គ្នាជាត្រើយ

ថានៃវើយអើយ កុំទៅណាឆ្ងាយឡើយណា៎ ។

អស់មនុស្សទាំងឡាយ ភិតភ័យប្រញាយសោះសា

ថាឱអនិច្ចា ជាហេតុប្រការកលអ្វី ។

នាំគ្នាកើតទុក្ខ ពុំបានទិញលក់ឡើយនៃ

ចេះតែភិតភ័យ ខ្លាចក្ស័យជីវិតរាល់គ្នា ។

ស្ដេចត្រាស់ឲ្យហៅ អាធុងចូលទៅម្នីម្នា

ត្រាស់បន្ទូលថា អាធុងអញចង់ប្រើឯង ។

ទៅថ្លែងប្រាប់យក្ស ថាអញព្រមដាក់សួយស្នែង

ចាំធ្វើកន្លែង ប្រាំពីរថ្ងៃទៀតសិនហោង ។

ត្បិតឯងជាអ្នក ប្រាជ្ញាជៀងជាក់ជាម្ដង

ឯងប្រាប់វាផង ដោយនូវដំណើរអញថា ។

អាធុងចងចាំ នូវព្រះបណ្ដាំរាជា

ទើបបង្ខំលា យាត្រាវិលវឹងទៅថ្កាន ។

ដល់មកផ្ទះហើយ ជាទុកពុំស្បើយក្នុងប្រាណ

ទើបរិះគិតធ្យាន អញយកប្រាជ្ញាបទណា ។

គិតស្រេចហើយនៃ ចុះដើរទៅវៃសោះសា

រិះរកប្រាជ្ញា ដោយនូវឧបាយកលហោង ។

ដើរទៅហើយណា៎ ដល់ស្ថានយក្សាដូចប៉ង

ចរចូលទៅផ្គង ដល់ទីលំនៅយក្សស្រេច ។

ទើបយក្សសួរថា ឯងមកមានការដូចម្ដេច

ដំណើរសេចគ្រេច ដូចម្ដេចប្រាប់អញឲ្យហើយ ។

អាធុងឆ្លើយថា បពិត្របិតាខ្ញុំអើយ

អ្នកឯងជាត្រើយ ខ្ញុំសូមជាឪពុកខ្ញុំ ។

ឥឡូវនេះនៃ ព្រះមហាក្សត្រថ្លៃឧត្ដម

ព្រះអង្គប្រើខ្ញុំ ឲ្យមកជម្រាបលោកឪ ។

ព្រះអង្គព្រមដាក់ សួយឲ្យយើងដាក់ហើយកូវ

ប៉ុន្តែឲ្យឪ ចាំប្រាំពីរថ្ងៃទៀតហោង ។

ចាំធ្វើសាលា រួចស្រេចហើយណា៎ជាម្ដង

សូមឪទៅហោង ព្រះអង្គស្ដេចដាក់សួយឲ្យ ។

យក្សស្ដាប់ពាក្យពេចន៍ អស់អាថ៌ស្រេចដូច្នេះហើយ

អាឯងកុំស្បើយ ហេតុពៀរវេរាអាត្មា ។

នឹងក្ស័យជីវិត ខ្លួនឯងពុំគិតណា៎

ហេតុចិត្តមោហោ ដែលវាប្រមាថស្ដេចហោង ។

ទើបយក្សមោហោ ប្រាប់អាធុងឡើយថាជាម្ដង

អញព្រមដែរហោង ឯងវិលទៅទូលស្ដេចចុះ ។

យក្សប្រាប់ស្រេចហើយ គិតពុំលង់ឡើយកាលនោះ

ទើបអាធុងឆ្ពោះ លាយក្សមកផ្ទះអាត្មា ។

មកដល់ផ្ទះហើយ ពិតពុំលង់ឡើយម្នីម្នា

ចរចុះយាត្រា ទៅទូលព្រះមហាក្សត្រថ្លៃ ។

ទៅដល់ហើយណា៎ ក្រាបទូលក្សត្រាជៀសជ័យ

ឥឡូវនេះនៃ យក្សនោះវាព្រមហើយណា៎ ។

ស្ដេចទ្រង់ជ្រាបហើយ ពិតពុំលង់ឡើយក្សត្រា

ប្រាប់អស់សេនា ឲ្យរៀបអស់គ្រឿងប្រដាប់ ។

នឹងសង់សាលា ប្រាំពីរថ្ងៃណា៎ឲ្យឆាប់

ឲ្យបានប្រញាប់ នៅក្នុងកំណត់ប៉ុណ្ណោះ ។

(ដកស្រង់ចេញពី រឿងចៅធុញចៅសាញ់)

[1]ឈ្មោះបទនេះ បើសរសេរឲ្យត្រឹមត្រូវគឺ "មណ្ឌុកគតិ" ប្រែថាដំណើរកង្កែប ឬ កង្កែបលោត ព្រោះសំនៀងបទនេះ មានចង្វាក់យារវែងម្ដង ហើយញាប់ញឹក ២ ម្ដង ដូចកង្កែបលោតផ្លោតទៅហើយ ដើរញាប់ ៗ ៤ – ៥ ជំហានរួចលោតផ្លោតទភទៀត ។

កូនខ្មែរថែកាព្យ

Thursday, 9 June 2016

1 comment:

Blog Archive