កូនខ្មែរថែកាព្យ

ប្រដៅចិត្ត

អ្នកឲកញ៉ា ចេស្ដា វិនិច្ឆ័យ កែវ – ហង្ស

រៀបរៀង

បទពាក្យ៧

អញខ្ញុំឱនកាយថ្វាយវន្ទា សម្ដេចភគវារ័តន៍ថ្លាថ្លៃ

ចមមកុដកំពូលលើភពត្រៃ ជាម្ភៃឥសូរសាស្ដាចារ្យ ។

ទ្រង់ប្រោសអស់សត្វផងទាំងឡាយ ស្ថានអាយនឹងសួគ៌តុសិតា

ឲ្យបានរួចចាកវដ្ដសង្សារ ទេវតាមនុស្សសត្វផងទាំងឡាយ ។

ព្រមទាំងព្រះធម៌ល្អបរិសុទ្ធ ថ្លាផុតជម្រះសុរិលកាយ

ញ៉ាំងចិត្តឲ្យចាកផ្លូវអបាយ នាំសត្វទាំងឡាយបានសុខា ។

ជាធម៌របស់ព្រះសម្ពុទ្ធ ឆ្លុះមុតភ្លឺច្បាស់ល្អថ្លៃថ្លា

ទ្រង់សំដែងទុកជាសាសនា ឲ្យអស់មហាជនទាំងឡាយ ។

ប្រតិបត្តិធ្វើតាមពាក្យប្រដៅ មិនឲ្យហ្មងសៅដិតអង្គកាយ

ជាផ្លូវនាំសត្វចៀសអបាយ ឲ្យសត្វទាំងឡាយផុតទុក្ខា ។

ព្រមទាំងព្រះសង្ឃអង្គសាវក លោកអ្នកផ្ដិលផ្ដាច់កងតណ្ហា

រំលត់កិលេសផុតសិក្ខា បុត្រព្រះសាស្ដាករុណាគុណ ។

លោកជាបុញ្ញក្ខេតទក្ខិណេយ្យ សត្វពឹងប្រស្រ័យជាស្រែបុណ្យ

ជាយានផ្ទុកទានជាដើមទុន សូមរំលឹកគុណដោយសិរសា ។

.ជាបទដើមអាទិ៍ខ្ញុំប្រារព្ធ លើករឿងក្នុងភពពីរូបា

កើតមកក្នុងវដ្ដសង្សារ ដូចបានពណ៌នាជាសេចក្ដី ។

បកិណ្ណកៈថ្នាក់ដោយបទ កំណត់បួនឃ្លាកាត់ខ្លីៗ

ត្រង់ចិត្តមនុស្សយើងជាន់លោកីយ៍ ទាំងប្រុសទាំងស្រីដូច្នេះណា ។

· ខ្ញុំថ្លែងពីសត្វក្នុងត្រៃលោក កើតមកតែងស្លាប់ជាធម្មតា

វិលវល់ក្នុងវដ្ដសង្សារ មិនដែលសត្វណានៅថេរថិត ។

ទាំងប្រុសទាំងស្រីទាំងក្មេងចាស់ គ្រប់សាសន៍ក្នុងដែនឥតគាប់ចិត្ត

ព្រោះមានតណ្ហាមកបាំងបិទ កិលេសរួបរឹតឥតគណនា ។

ខ្លះមានកុសលដែលកសាង ដោយភ័ព្វសំណាងកើតសួគ៌ា

ខ្លះសាងអកុសលមានវេរា ឲ្យទៅកើតនាស្ថានទុក្ខំ ។

កាលមកបដិសន្ធិភព លំបាកទាំងគ្រប់គួរអនិច្ចំ

តូចស្ដួចរៀវស្ដើងកើតដុំផ្ទាំង យូរថ្ងៃបែកអង្គបញ្ចសាខា ។

លុះដល់កំណត់ជួបវេលា វេទនាសព្វទិនតាមមាសា

បង្កើតលំបាកក្នុងអាត្មា ភ័យស្លុតតក្កមាដោយវាយោ ។

ខ្យល់កម្មជវាតអភិធម្ម បក់ផ្សំបង្វិលឲ្យទន់ទោ

វិលក្បាលសំយុងគួរអាសូរ ទុក្ខោឱរូបក្ខន្ធទាំងឡាយ ។

កាលនៅក្នុងផ្ទៃនៃមាតា វេទនាលំបាករាល់រូបកាយ

អង្គុយលើលាមកក្បាលទូលបាយ ដែលម្ដាយបរិភោគនៅថ្មីៗ ។

បែរមុខទៅខ្នងដូចចងរួត ហើយឱបទងសួតទងសុកសៃ

កំប្រោនកំប្រុនតែសព្វថ្ងៃ សាច់ឈាមសរសៃសែនខ្លោចផ្សា ។

ប៉ះពាល់លើម្ហូបដែលជូរប្រៃ មាតាប្រណីលោកមេត្តា

បរិភោគចំណីឬផលា មានរសពីសាកាយាសុខ ។

ឧបម័យដូចនៃសត្វពានរ ត្រូវភ្លៀងត្រូវផ្គរប្រឹងតត្រុក

ជ្រកក្នុងរូងឈើព្រួយជាទុក្ខ មិនដែលបានសុខផុតទំនេរ ។

បើមានកុសលពីអតីត កសាងប្រសិទ្ធិ៍ជួយរែករេ

ឲ្យរួចចេញមកមិនអ្វីទេ ចាកពីទ្វារមាសនៃមាតា ។

បើមានអកុសលដែលជាប់ដិត ប្រកិតមកតាមដោយយថា

មិនបានចេញចាកផ្ទៃឡើយណា មរណាដោយកម្មតាមមកផ្ដល់ ។

រៀបចេញពីផ្ទៃនៃមាតា ភ័យស្លុតតក្កមាភ្លេចគ្មានសល់

វង្វេងស្មារតីវិលតាមខ្យល់ វិញ្ញាណគ្មានសល់សូន្យសោះឈឹង។

ដូចជាក្សិណក្ស័យប្រល័យហើយ គ្មានដឹងតិចឡើយបាត់ព្រលឹង

លុះគេស្រោចទឹកទើបបានដឹង ផ្សាខ្លោចស្បែកឆ្អឹងដែលនៅខ្ចី ។

ក្រហល់ក្រហាយដូចដុតអង្គ រលាកពុរពងអស់សរីរ៍

រាល់រូបរាងកាយចេញពីផ្ទៃ មានភ័យមានទុក្ខជាធម្មតា ។

បើមានកុសលផលកសាង ដោយភ័ព្វសំណាងតាមវាសនា

រស់រួចជីវិតគ្រានោះណា គង់មានជរាតទៅមុខ ។

សង្ខារឱខន្ធដែលមកកើត ចាប់យកកំណើតសឹងជាទុក្ខ

មានរូបរាងកាយក៏មិនសុខ តែងតែទល់ទុក្ខរងវេទនា ។

ពីតូចរហូតដល់ចាស់ស្លាប់ លំបាកឈឺចាប់នឹងរោគា

មិនដែលចៀសរួចពីជរា រាល់គ្នាប្រុសស្រីទាំងក្មេងចាស់។

កំណើតកើតរូបពីសង្ខា តណ្ហាអវិជ្ជាជាងសង់ផ្ទះ

កិលេសជរាចិត្តមានះ រុះរើគ្រឿងផ្ទះរាល់វេលា ។

ផ្លាស់ប្ដូររូបរាងឲ្យអាក្រក់ សាច់សក់ធ្មេញបាក់ភ្នែកជរា

ឲ្យរូបរាងកាយចាស់គ្រាំគ្រា ព្រួតគ្នាចាប់ថ្វាយមច្ចុរាជ ។

ឲ្យធ្វើទោសាគ្មានប្រណី ទាំងប្រុសទាំងស្រីក្នុងអំណាច

បំបាត់រូបចេញក៏ឥតខ្លាច សង្រ្គាមអង់អាចមានថ្វីដៃ ។

ទោះបីអ្នកមាននឹងអ្នកក្រ រូបអាក្រក់ល្អស័ក្ខិធំក្រៃ

មច្ចុរាជគ្មានយល់ត្រាសំច័យ អាស្រ័យប្រាក់មាសជួយពុំបាន ។

ទុកជាមហាក្សត្រស្ដេចសោយរាជ្យ លោកមានអំណាចគ្រងរាជស្ថាន

មានពលសេនាទាំងប៉ុន្មាន អាវុធគ្រប់ប្រាណគ្រឿងចម្បាំង ។

មិនអាចតតាំងសង្រ្គាមសឹក មច្ចុរាជពន្លឹករិទ្ធីខ្លាំង

បាក់បបខ្លបខ្លាចថយកំឡាំង កុំអួតតតាំងមរណៈធំ ។

អំណាចជរាគ្របសង្កត់ គ្មានប្រាប់កំណត់ដូចនាលនំ

ប៉ុណ្ណេះប៉ុណ្ណោះក្មេងចាស់ទុំ ជរាចិត្តធំឥតកោតក្រែង ។

ចាប់តាំងពីតូចរហូតទៅ ចាប់ហើយចងនៅមិនដែលលែង

ដេញពួកកំឡាំងគ្រឿងតាក់តែង រត់ចោលរូបឯងជាអសារ ។

កំឡាំងរត់ចោលនៅតែចិត្ត វិញ្ញាណជាមិត្តគិតតវ៉ា

ដោះរូបឲ្យរួចពីសង្ខារ ព្យាធីក្លៀវក្លាគ្មានប្រណី ។

ដេញទាំងវិញ្ញាណព្រមទាំងចិត្ត ភ័យភិតរត់ចោលទៅទីទៃ

អំណាចជរារិទ្ធិ៍ខ្លាំងក្រៃ គ្មានអ្វីតទល់ទប់ឲ្យបាន ។

វិញ្ញាណក៏រឹងភិតភ័យខ្លាំង ភាន់ភាំងភ្លេចគិតត្រង់រូបប្រាណ

រត់ចេញចោលនៅតែវិញ្ញាណ មិនបានស្ថានសុខដោយវិស័យ ។

បើមានកុសលពីអតីត ផលតាមប្រកិតកាលសម័យ

ដែលផុតសង្ខារជាបច្ច័យ បានទៅកើតព្ធស្ថានសួគ៌ា ។

បើជាប្រព្រឹត្តក្នុងបច្ចុប្បន្ន អាក្រក់ពេកពន់យើងរាល់គ្នា

ប្រកបក្នុងបញ្ចវេរា នឹងទៅកើតនាស្ថាននរក ។

រីអ្នកសាងល្អពីអតីត បច្ចុប្បន្ននេះពិតក៏ជាទុក្ខ

មិនសុទ្ធតែល្អហើយបានសុខ គង់ធ្លាក់នរកក៏ដូចគ្នា ។

តែពោលយ៉ាងនេះនៅសង្ស័យ ហេតុអ្វីប្រឹងធ្វើបុណ្យលាកលា

ឲ្យរួចពីទោសទុក្ខវេទនា ធ្វើអ្វីទើបជាបានសុខំ ។

កុំមានពិភាល់ឆ្ងល់ក្នុងចិត្ត ដោយមានអតីតលោកតែងតាំង

ព្រោះចិត្តវិញ្ញាណនាំភាន់ភាំង កុសលយ៉ាងខ្លាំងគង់ភ្លាត់ជាតិ ។

និទានកាលស្ដេចអសោកៈ សាងផលឥតអាក់ប្រឹងខ្មីឃ្មាត

លើកអង្គព្រះសារីរិកធាតុ ព្រះបរមលោកនាថសាស្ដាចារ្យ ។

កសាងចេតិយនឹងអារាម រាប់តាមវិន័យនឹងសិក្ខា

ប្រាំបីហ្មឺនបួនពាន់ក្នុងលោកា អស់ប្រាក់គណនារាប់មិនបាន ។

ជាមហាសទ្ធាក្នុងកុសល គង់វល់ភ្លាត់ជាតិជាតិរច្ឆាន

ពីព្រោះទោសៈជាប់ដោយដាន ចិត្តវាក្លាហាននាំតែផ្ដាស ។

កាលស្ដេចជរាចូលសង្កត់ ទេវតាកំណត់បិទប្រកាស

ឲ្យជនទាំងឡាយឃើញដេរដាស ប្រាប់ថាព្រះបាទអសោកៈ ។

ប្រាំពីរថ្ងៃទៀតទិវង្គត មានព្រះរាជរថទទួលដាក់

យកទៅស្ថានសួគ៌ប្រាកដជាក់ ដល់លាកសង្ខារសូន្យជីវ័ន ។

អស់ទាំងអាមាត្យកងយោធា ទាំងរាស្រ្តប្រជាចាំណែនណាន់

មិនឃើញរាជរថមកជាក់ស្បាន់ មិនដឹងជាស្ដេចទៅស្ថានណា ។

តែមានរាជបុត្រពីរព្រះអង្គ ជាសង្ឃសម្រេចអរហត្តា

ហោះធ្យានតាមរកមើលបិតា ស្ថានតុសិតាក៏មិនឈប់ ។

ទៅមើលរកដល់ស្ថានរក ក្រែងភ្លាត់គតិនាំវិលវល់

មិនឃើញគ្រប់ស្ថានឆ្ងល់ពិភាល់ វិលមកមណ្ឌលទីស្ថានអាយ ។

រកឃើញកើតជាសត្វតិរច្ឆាន ពស់ថ្លាន់មែនមានធំរាងកាយ

កំពុងទប់ទឹកប្រឹងខ្វល់ខ្វាយ យកត្រីទាំងឡាយបរិភោក្ដា ។

តែដោយអំណាចសាងកុសល បុត្រពីរទៅដល់ស្គាល់ហៅថា :

<< ម្ដេចទ្រង់មកធ្វើដូច្នេះណា >> បិតាដឹងខ្លួនលូនចូលចិត្ត ។

ឱនក្បាលដាក់លើបាទថេរៈ ទឹកនេត្រសស្រាក់ព្រួយក្នុងចិត្ត

ដឹងខ្លួនថាភ្លាត់ជាតិមកពិត បុត្រទាល់គំនិតនឹងបិតា ។

តែបានទូន្មានឲ្យចងចាំ រក្សាសីលប្រាំជាធម្មតា

ជីវិតតិរច្ឆានអត់អាហារ ប្រាំពីរទិវាសូន្យក្សិណក្ស័យ ។

បានទៅបង្កើតស្ថានសួគ៌ា អស់យើងរាល់គ្នាកុំសង្ស័យ

ពីព្រោះតែចិត្តខូចចង្រៃ កម្រមានអ្វីឃាត់ខាំងបាន

សាដើមពីស្ដេចអសោកៈ កើតធ្លាក់ភ្លាត់ជាតិជាតិរច្ឆាន

ពីព្រោះហេតុចិត្តទប់មិនបាន នាំប្រាណឲ្យព្រាត់ចាកសុខា។

កាលស្ដេចអាពាធជាទម្ងន់ ទ្រង់ចាយទ្រព្យធនសាងផលា

ជាបច្ឆិមទានពេលនោះណា បុត្រាសេនីបិទព្រះឃ្លាំង ។

មិនឲ្យចំណាយចាយទ្រព្យធន ពេកពន់នឹងអស់ពីក្នុងវាំង

ព្រះទ័យទាស់ខ្ញាល់ប្រកាន់ខ្លាំង ទ្រង់តាំងក្នុងចិត្តនឹកគិតថា ។

<< ចាំអញបានជានឹងមើលវា អ្នកទាំងអស់គ្នាដែលឫស្យា >>

កំពុងតែនឹកដូច្នេះណា សង្ខាររលត់ផុតសូន្យឈឹង ។

បានជាទៅកើតសត្វតិរច្ឆាន ក្របានឃាត់ចិត្តទប់ឲ្យនឹង

ពិបាករក្សាប្រើទីពឹង ចិត្តនឹងសោយសុខទាំងទុក្ខា ។

មានធម៌សំដែងពីឥន្រ្ទិយ ទាំងពីរចក្ខុនឹងសោតា

ឃានៈបន្ទាប់ជាប់ជិវ្ហា កាយារហូតដល់ចិត្តំ ។

ចក្ខុសោតប្រៀបដូចសត្វពស់ គឺមោះគាប់ចិត្តទីកំបាំង

កៀនកោះស្មុកស្មាញបាំងរនាំង ជ្រកជ្រៀតបៀតរាំងកំបាំងលាក់ ។

សោតាប្រៀបដូចសត្វក្រពើ គាប់ចិត្តតែលើទីត្រជាក់

មិនដែលរកក្ដៅជាទីស្នាក់ ជំពាក់ជាប់សាច់ឲ្យហ្មងសៅ ។

ឃានៈប្រៀបដូចសត្វជាប់ទ្រុង ចង្អៀតរលុងក៏គង់ក្ដៅ

ចង់ចេញពីទ្រុងមកខាងក្រៅ ហ្មងសៅដោយមានទ្រុងរាំងឃាត់ ។

ជីវ្ហាប្រៀបដូចជាឆ្កែឆ្កួត ថែមព្រួតបង្ហូរហៀរទឹកមាត់

មិនដែលឈប់ខានឬទៀងទាត់ កំណត់ហូរចេញច្រើនពេកពន់ ។

កាយាប្រៀបដូចឆ្កែចចក រកច្រកទីណាក្ដៅអ៊ុនៗ

គ្មានគិតខ្លាចប៉ះឬស៊កស៊ុន ទម្រន់រុករានគ្មានដែលជៀម ។

ឯចិត្តប្រៀបដូចជាសត្វស្វា រពឹសណាស់ណាមិនដែលស្ងៀម

ចាប់នេះបេះនោះឥតលាក់លៀម បូញបៀមភ្លីមភ្លាមគ្មានប្រាកដ ។

ប្រមូលឥន្រ្ទិយប្រាំមួយយ៉ាង យកមួយជាតាងមកសន្មត

ត្រង់ចិត្តមិនបាននឹងតាមបទ កំណត់យកមកប្រើគ្រប់ប្រាណ ។

ព្រោះចិត្តនេះល្អិតច្រើនប្រការ រាប់ដោយពិស្ដារមានតាមស្ថាន

មួយរយម្ភៃមួយជាប្រមាណ សង្ខេបមានប៉ែតសិបប្រាំបួន ។

បើចង់ដឹងច្បាស់ខំសិក្សា មើលអភិធម្មមានចំនួន

នឹងឃើញញែកល្អិតពេញគ្រប់ធួន ចិត្តពួនចិត្តជ្រករាល់រូបប្រាណ ។

ចូរអស់មហាជនបរិសទ្យ ខំហាត់ខំប្រើចិត្តឲ្យបាន

ឃាត់ទាំងរាំងរាដោយប្រមាណ ទើបបានទីស្ថានជាសុខា ។

តែខំបណ្ដោយតាមតែចិត្ត វាគ្មានអាណិតដល់រូបា

រៀបផុតរលត់នៃសង្ខារ ដូចជាព្រះបាទអសោកៈ ។

ពិបាកត្រង់ហៀបនឹងរលត់ បំផុតបានស្ថានប្រាកដជាក់

ដូចមានពណ៌នាក្នុងត្រៃល័ក្ខណ៍ ចិត្តនាំប្រចក្សចេញចាកខ្លួន ។

ឱអស់លោក – អ្នកគេនឹងខ្ញុំ គួរកុំប្រព្រឹត្តឲ្យផ្ទួនៗ

គួរចោលមានៈគេចរត់ពួន ព្រោះខ្លួនមិនមែនផងយើងទេ ។

អាការៈសាមសិបនឹងពីរផង មិនមែនខ្លួនហោងនៅទំនេរ

កុំថាផងអញរបស់គេ ទទេគ្មានបានប្រយោជន៍អ្វី ។

ឆ្អឹងស្បែកសរសៃហៈទៈយៈ បែកធ្លាក់ខ្ចាត់ខ្ចាយទៅជាដី

មិនមែនផងយើងទេសព្វថ្ងៃ តែចិត្តចង្រៃស្រឡាញ់ណាស់ ។

ស្រឡាញ់សាច់ស្បែកហើយនឹងសក់ រូបល្អអាក្រក់ទាំងក្មេងចាស់

ប្រឹងថែមិនឲ្យមានពាល់ប៉ះ សក់លាស់កាត់ចេញស្កូវដកចោល ។

ខ្លះយករមៀតនឹងម្សៅ លាបនូវសាច់មុខឆ្លុះស្រមោល

ដំរឹមជើងសក់កោរត្រងោល បើធាត់កន្រ្ទលចង់តូចស្ដើង ។

បើភ្នែកងងឹតពាក់វ៉ែនតា បើបាក់ទន្ដាប្រឹងជួសឡើង

ពេលដើរអង្គុយខំដំកើង ស្បែកជើងកៅអីពូកគ្រែដេក។

ស្រឡាញ់ខ្លួនឯងចិត្តមិនអស់ ឃើញរូបប្លែកស្រស់យកមកផ្ដេក

កៀកកើយស្នេហាតាមចិត្តត្រេក ដម្រេកស៊ូប្ដូរដល់ជីវិត ។

ចិត្តស្រីក៏ដូចជាចិត្តប្រុស មិនខុសគ្នាទេកុំបាច់គិត

បែកឆ្ងាយមិនបានចង់តែជិត តាមដោយគំនិតគិតលេបប្រាណ ។

ហេតុតែមិនគិតឲ្យបានយល់ អំពល់តែខ្វល់ក្នុងសន្ដាន

រូបគេយើងខ្ញុំទាំងប៉ុន្មាន ជាព្រៃស្មសានស្ថានដង្កូវ ។

ដែលមានក្នុងរូបយើងសព្វថ្ងៃ ជាទីប្រស្រ័យស្ថានវានៅ

វាជុះវានោមដាក់ជោកជៅ វាស្លាប់កប់នៅក្នុងរូបប្រាណ ។

រូបយើងអាក្រក់ណាស់ពេកពន់ ស្រីប្រុសគ្រប់ជនទាំងប៉ុន្មាន

ជាទីដង្កូវនៅជាស្ថាន អសោចិ៍ក្នុងប្រាណមានទាំងគ្រប់ ។

រូបយើងល្អគ្រាន់តែខាងក្រៅ មិនគួរនឹងទៅសេពសមគប់

ប្រឹងត្រេកដេកឱបរូបអសុភ ទាំងថ្ងៃទាំងយប់ជាប្រក្រតី ។

បែកមុខពីគ្នាក៏ពុំបាន កើតចិត្តប្រកាន់ស្ទើរក្សិណក្ស័យ

ចាក់កាប់ដណ្ដើមកើតអប្រិយ ទាំងប្រុសទាំងស្រីព្រោះស្រឡាញ់ ។

ដណ្ដើមស្រឡាញ់រូបអសុភ ហេតុតែសេពគប់នាំឲ្យខ្នាញ់

មិនយល់ក្នុងរូបយ៉ាងណាមិញ ប្រឹងខំអម្នេញឲ្យខ្លោចផ្សា ។

ដល់ផុតសង្ខារជីវិតចេញ ចោលរូបនោះមិញជាអសារ

ឡប់ប្រែជាខ្លាចឥតឧបមា រាល់រូបអាត្មាមិនហ៊ានជិត ។

ស្ដីគេស្ដីឯងមកកំដរ កុះករគ្នាច្រើនមកជុំជិត

ខ្លាចរូបប្ដីឯងប្រពន្ធពិត មិនឃើញរួមរឹតដូចរស់នៅ ។

កាលរស់ម្ដេចមិនហៅគ្នីគ្នា បិទទ្វារមិនឲ្យអ្នកណាទៅ

រួមរ័កស្នេហាការរាក់ជ្រៅ អ្នកផងគេទៅជិតមិនបាន ។

ដល់ស្លាប់យំសោកថាអាល័យ រៀបរាប់សេចក្ដីបោកទាំងប្រាណ

បីខែទៅមុខទុក្ខស្រាកស្រាន្ត ចង់បានអសុភមកឱបទៀត ។

ពោះម៉ាយមេម៉ាយរាល់រូបប្រាណ មិនមែនអត់បានគង់តែឆ្លៀត

រករូបអសុភមកថ្មីទៀត អសុភនោះទៀតមិនមែនសាច់ ។

ឬញាតិសន្ដានខ្លួនក៏ទេ ចង់បានតែគេមកសំរេច

ស្រឡាញ់យ៉ាងនេះស៊ូប្ដូរផ្ដាច់ គ្មានគិតត្រងត្រេចត្រង់វេទនា ។

មិនព្រមសុខចិត្តនៅម្នាក់ឯង ប្រុសស្រីចាស់ក្មេងរាល់តែគ្នា

ឃ្លានជាងអាហារឬភោជនា គ្មានពេលវេលាជាប្រក្រតី ។

មិនចេះមានឆ្អែតឬធុញទ្រាន់ គ្មានខ្មាសអៀនអន់ទាំងប្រុសស្រី

ដល់ចាស់រូបផ្លាស់តែរាល់ថ្ងៃ កើតទុក្ខខឹងក្រៃនឹងជរា ។

ពីក្មេងសាច់ស្បែកម៉ដ្ឋផូរផង់ ត្រចង់ដល់ចាស់ស្បែកយុរយារ

ឃើញគេនៅក្មេងឲ្យវេទនា ឃាត់ថាកុំឲ្យចាស់មិនបាន ។

ធ្មេញបាក់សក់ស្កូវភ្នែកងងឹត ត្រចៀកថ្លង់ពិតរោគក្នុងប្រាណ

កំឡាំងវ័យថយពន់ប្រមាណ តែចិត្តក្លាហានខ្លាំងពេកក្រៃ ។

ឃើញរូបារម្មណ៍ស្ទុះចាប់ជាប់ ចិត្តចង់ប្រញាប់ព្រួតចូលដៃ

អូសទាញទៅមកតែសព្វថ្ងៃ ភ្នែកគន់រំពៃរកមើលទៀត ។

បើបានពើបពុះប្រទះពាល់ អារម្មណ៍ខ្វាយខ្វល់ចិត្តជ្រកជ្រៀត

គ្មានគិតថាចាស់ក្លាហានទៀត ប្រឹងឆ្លៀតរកតែរបស់ថ្មី ។

មានធម៌ព្រះពុទ្ធទ្រង់ត្រាស់ថា ឲ្យអស់ពួកមហាជនប្រុសស្រី

ឲ្យខំហាត់ចិត្តជាប្រក្រតី យូរថ្ងៃគង់បានខ្លះមិនខាន ។

ខំរក្សាសីលទៅតាមភេទ ជាហេតុឃាត់ចិត្តទាំងប៉ុន្មាន ដូ

ចដាំរុក្ខាគង់តែបាន ផ្លែផ្កាមិនខានព្រោះស្រោចទឹក ។

បើខំព្យាយាមថែរក្សា រុក្ខានឹងលូតលាស់សន្លឹក

ចេញផ្លែចេញផ្កាជាពន្លឹក ស្រោចទឹកកុំខកខានថ្ងៃណា ។

ឧបម័យដូចនៃអ្នកឃាត់ចិត្ត ខំព្យាយាមពិតដូចរុក្ខា

គង់តែលូតលាស់មានផ្លែផ្កា ល្បីទួទិសាសព្វផែនដី ។

អ្នកប្រាជ្ញពីបុរាណចារ្យ ចារិកពុទ្ធដីកាជាបាលី

អ្នកប្រាជ្ញបច្ចុប្បន្នជាន់ថ្មីៗ ប្រែពីបាលីឲ្យដឹងច្បាស់ ។

ឲ្យពត់ឲ្យហាត់ចិត្តឲ្យបាន ខំប្រឹងរាល់ប្រាណកុំក្រឡាស់

ព្រោះចិត្តមានះក្លាហានណាស់ នាំផ្ដេសនាំផ្ដាសខូចអសារ ។

លោកឲ្យភាវនាព្រះកម្មដ្ឋាន សែសិបឲ្យបានតាមបញ្ញា

ទាញចិត្តឲ្យនឹងដោយអាការ ចរិតកិរិយាទាំងប្រាំមួយ ។

<< រាគចរិតជាដើមអាទិ៍ កំណត់បទបាទជាទីមួយ

ច្រើនតែប្រព្រឹត្តគំនិតព្រួយ ដម្រង់ដម្រួយវត្ថុតាម ។

ទី២ជាទោសចរិត គំនិតអ្នកនោះច្រើនជាន់ដាម

បន្តិចបន្តួចក៏ខឹងភ្លាម លលាមលលើគ្នើគុណគេ ។

ទី៣មោហចរិតា កិរិយាមិននៅមាំមួនទេ

សន្ទិះសង្ស័យច្រើនជាងគេ ច្រអូសកាយេខ្ជឹលពន់ពេក ។

ចរិតទី៤ គឺសទ្ធា មានចិត្តជ្រះថ្លាជាអនេក

បុណ្យអ្វីមិនទុកទៅដល់ស្អែក ចង់ឃើញទាន់ភ្នែកឆាប់រួសរាន់ ។

ពុទ្ធិចរិតជាទី៥ រៀនសូត្រចេះចាំក៏ឆាប់គ្រាន់

មិនចង់ឲ្យគេចេះដឹងទាន់ អ្វីៗគ្នេរគ្នាន់យល់ឆ្នៃទាស់ ។

ប្រាំមួយវិតក្កចរិត ច្រើនគិតការងារឥតចន្លោះ

ចិត្តនោះល្អិលល្អូចជាងគេណាស់ ពេលយប់ចេញអស់ហុយដូចផ្សេង ។

ពេលថ្ងៃប្រារព្ធដល់ការងារ រាល់ពេលវេលាចាប់មិនលែង

អារម្មណ៍ស្ទុះទៅឥតកោតក្រែង អន្ទះអន្ទែងឆេះដូចភ្លើង ។

ចរិតប្រាំមួយខ្ញុំអធិប្បាយ មិនមែនក្លែងក្លាយប្រឌិតឡើង

តែងតាមសាសនាដ៏ថ្កុំថ្កើង ព្រះពុទ្ធគ្រូយើងសំដែងមក ។

សំដៅសេចក្ដីដ៏វែងឆ្ងាយ តែខ្ញុំអធិប្បាយស្រូតៗយក

នៅសល់សេចក្ដីច្រើនគរគោក អញ្ជើញរាវរកមកមើលចុះ។

ឯអ្នកចំរើនព្រះកម្មដ្ឋាន កុំមានគំនិតគិតតិះតុះ

សិញសុញចំរើនតែចំរុះ ទាំងត្រូវទាំងខុសគ្មានអ្វីអាង ។

រីអ្នកជារាគចរិត ឲ្យភាវនាចិត្តជាដំណាង

អសុភទាំងដប់សព្វគ្រប់យ៉ាង តាមចិត្តឃើញអាងផ្លូវសេចក្ដី ។

រីអ្នកជាទោសចរិត ភាវនាឲ្យពិតតាមបាលី

មិនបានចែកញែកសព្វសេចក្ដី កាត់យកបទខ្លីត្រូវភាវនា ។

ឲ្យកៀងឲ្យដេញប្រមូលចិត្ត កុំឲ្យខ្ចាត់ភ្លាត់ក្រែងប៉ះពារ

ដល់ទៀបនឹងផុតខ្យល់មរណា ក្រែងកន្ទះរាទប់មិនបាន ។

ចាស់នឹងក្មេងជជែកគ្នាពីធម៌កម្មដ្ឋាន

ចាស់សួរទៅក្មេងថានែអ្នក មានថ្នាក់កម្មដ្ឋានមូលប៉ុន្មាន

ព្រោះតានៅឆ្ងល់ស្ដាប់មិនបាន កម្មដ្ឋានធម៌ពិតនោះយ៉ាងណា ។

ខ្លួនតាបានរៀនកម្មដ្ឋានខ្លះ ក្រែងខ្វះខុសពីធម៌អ្នកជា

តារៀនដំណពីអាចារ្យ ឧបាសកទេណាទើបនឹងបាន ។

តារៀនកម្មដ្ឋានជាន់សម័យ ដូចចៅឮល្បីពន់ប្រមាណ

ភាវនាកាលណាចូលក្នុងប្រាណ ឆាប់បានជាន់ញាក់ដូចអារក្ស ។

គ្រវីគ្រញែងខ្លះរេរាំ តាមដោយលំនាំជាចង្វាក់

ញ័រជើងញ័រដៃដូចកន្រ្តាក់ ខ្លះញាក់ស្ទើរតែនឹងដាច់ខ្យល់ ។

ខ្លះស្រែកលាន់មាត់ឮវ៉ូសវ៉ាស ខ្លះប្រឹងអត់ណាស់ឮខល់ៗ

ខ្លះមិនបានញាក់នៅពិភាល់ តាកត់គ្មានសល់កាលភាវនា ។

កត់ពីញាក់ភ្នែកឬឈឺពោះ ឬមានរមាស់ក្ដៅរងា

ចុកជើងចុកដៃតែរាល់គ្នា កត់គ្រប់វេលាជាសំគាល់ ។

យកទៅជូនគ្រូបកប្រាប់ថា នេះណាជាគួរមិនទាន់ដល់

ដូចពានឈឺពោះឬចេញខ្យល់ គ្រូប្រាប់ថាដាក់ថ្នាក់ឲ្យទៀត ។

ចូរចៅប្រាប់តាកុំបាលាក់ បើដាក់ជាធូរឬចង្អៀត

តានឹងគិតមើលរៀនទៅទៀត កុំឲ្យមានស្នៀតសល់ទំនេរ ។

ចៅក្មេងថាធម៌របស់តា ត្រង់ណាខ្ញុំមិនបានរៀនទេ

ធម៌តាចម្លែកប្លែកជាងគេ ខ្ញុំប្រាប់តាជេរខ្ញុំទេដឹង ។

ចាស់ថាអ្នកចៅចូរប្រាប់ចុះ ត្រូវខុសតាមិនប្រកាន់ខឹង

ក្រែងមានកម្មដ្ឋានខុសពីនឹង ព្រោះតាចង់ដឹងឥតមុសា ។

ក្មេងថាកម្មដ្ឋានព្រះសម្ពុទ្ធ ចមមកុដត្រៃលោកជាសាស្ដា

មិនឃើញសំដែងដូចធម៌តា អាចារ្យបែបនេះចេះថ្មីៗ ។

ដូច្នេះគួរកុំអាលថាខុស ក្រែងលោបានប៉ះច្បាស់បាលី

ពីគម្ពីរណាសល់សេចក្ដី កម្មដ្ឋានបែបថ្មីល្បីសុះសាយ ។

លោកតាដែលបានរៀនកម្មដ្ឋាន ចាស់ពីបុរាណថ្មីនៅអាយ

តាខំប្រឹងគិតជាឧបាយ ខុសត្រូវទាំងឡាយខ្ញុំមិនថា ។

កម្មដ្ឋានរបស់ព្រះសម្ពុទ្ធ សន្មតិឲ្យមូលដួងចេតនា

ដំកល់ឲ្យនឹងដោយបញ្ញា បើដូច្នេះណាថាម្ដេចបាន ។

សមាធិគឺឲ្យដំកល់ចិត្ត ឲ្យមាំនៅនិត្យជិតក្នុងប្រាណ

សង្រួមឥន្រ្ទិយជាភិញ្ញាណ ឲ្យបានសម្រេចដោយអាល័យ ។

ចុះបើកម្មដ្ឋានជាន់ទំនើប ដ៏ពើបរៀបបានញ័រជើងដៃ

ជាន់ដូចអារក្សញាក់សរសៃ កម្មដ្ឋានសម័យដូច្នេះណា ។

ឃើញប្លែកចំឡែកជាងធម៌ព្រះ ឬមួយបានច្បាស់ព្រះពុទ្ធដីកា

ព្រះអង្គបានត្រាស់សាស្ដាចារ្យ ជាគ្រូទេវតាមនុស្សសព្វថ្ងៃ។

ចាស់ស្ដាប់ក្មេងប្រាប់ជាទំនង ចាស់ផ្គងក្នុងចិត្តគិតសង្ស័យ

តបសួរថានែចៅថ្លើមថ្លៃ ធម៌តាសព្វថ្ងៃប្លែកយ៉ាងណា ។

ចូរប្រាប់មកតាប្លែកយ៉ាងម្ដេច កុំគេចត្រឡប់ពាក្យមុសា

ប្រាប់មកតាមត្រង់អស់សង្កា កម្មដ្ឋានផងតាជាន់សម័យ ។

ក្មេងសបសួរចាស់ទៅវិញថា លោកតាខ្ញុំនៅមានសង្ស័យ

កម្មដ្ឋានតារៀនតែសព្វថ្ងៃ មានរៀបអ្វីខ្លះជូនអាចារ្យ ។

ចូរតាកុំលាក់ប្រាប់ឲ្យត្រង់ តាចង់ឲ្យខ្ញុំប្រាប់ធម៌តា

ដែលប្លែកពីធម៌ព្រះសាស្ដា រណ្ដាប់ធម៌តានោះតើអ្វី ។

ចាស់ថាធម៌តាបើរៀនចប់ គ្រប់សព្វគ្រូប្រាប់ឲ្យថ្វាយត្រៃ

គ្រប់សិស្សម្នាក់ៗមានបច្ច័យ អមត្រៃប្រាំរៀលតែរាល់គ្នា ។

មានសិស្សបាសកនឹងលោកសង្ឃ ប្រុសស្រីផ្គូផ្គងរៀបម្នីម្នា

បំរុងចាំដល់ពេលវេលា មានគ្នាចំនួនដល់ជាងរយ ។

ក្នុងម្នាក់ចេញប្រាក់ប្រាំរៀលដាក់ បើអ្នកទាល់ក្រឲ្យចេញក្រោយ

លើកត្រៃបំពេញធម៌នោះឲ្យ ប្រាក់នេះឯងហើយជូនអាចារ្យ ។

ក្មេងស្ដាប់ពាក្យចាស់ប្រាប់សេចក្ដី ធម៌អ្វីដូច្នោះណាលោកតា

ពោលពាក្យយ៉ាងនេះភូតមុសា គ្រូកម្មដ្ឋានណាប្រាប់តាឯង ។

ចាស់ថានែចៅតាពិតត្រង់ តាមិនចង់ភូតភរពាក្យស្លែង

តាមិនបង្ខូចគ្រូផងឯង គឺពិតជាក់ស្ដែងបានតាថា ។

ចៅអើយកិច្ចម្យ៉ាងសេចចង្អៀត អាចារ្យមានស្នៀតយកបុត្រា

ជាកូនផងខ្លួននៅកុមារ ចងដៃបុត្រានោះថែមទៀត ។

ជូនដល់ម្ភៃសាមសិបរៀល សិស្សណាដែលទាល់ខំប្រឹងឆ្លៀត

ចងការបញ្ចាំទ្រព្យនឹងញាតិ គិតគាតឲ្យបានដូចនឹងគេ ។

ក្រែងមិនបានពេញធម៌កម្មដ្ឋាន បើខុសខកខាននៅទទេ

ប្រឹងគិតប្រឹងកែខំរិះរេ ឲ្យបានដូចគេស៊ូជំពាក់ ។

ក្មេងថាកម្មដ្ឋានរបស់តា អស្ចារ្យមានលាភប្រាកដជាក់

ប្រសិនបានសិស្សច្រើនពាន់នាក់ បានប្រាក់ច្រើនក្រៃដូចតាថា ។

ខ្ញុំបាទចង់រៀននឹងតាផង បំណងឃើញបានលាភសក្ការ

បើមិនបានចេះដល់អាចារ្យ ប្រាថ្នាឲ្យបានដឹងដូចគេ ។

ឯធម៌កម្មដ្ឋានចំណែកខ្ញុំ តាកុំសង្ស័យគ្មានលាភទេ

មានគ្នាច្រើននាក់ខ្ញុំនឹងគេ រៀនតែទទេច្រើនបែបណាស់ ។

ចាស់ឆ្លើយថាបើចៅចង់រៀន កុំអៀនមួយយប់បានរហ័ស

ទោះទាំងប្រុសស្រីក្មេងនឹងចាស់ ឆាប់ណាស់នែចៅដូចតាថា ។

តែតាចង់ដឹងកម្មដ្ឋានចៅ សំដៅយកថ្នាក់មូលត្រង់ណា

ដែលចៅថាមានច្រើនប្រការ អធិប្បាយពិស្ដារបាកុំលាក់ ។

ក្មេងថាកម្មដ្ឋានព្រះសាស្ដា ទ្រង់ប្រោសមេត្តាអស់សាវក

ឲ្យចំរើនទៅបានតាមថ្នាក់ ខ្លះអស់អាសវៈបានហោះធ្យាន ។

មិនឮមិនឃើញឲ្យថ្វាយត្រៃ ឲ្យដាក់ប្រាក់អ្វីមិនឃើញមាន

គម្ពីរសាស្រ្តាជាប្រធាន អ្នកប្រាជ្ញលោកអានជាសេចក្ដី ។

ចារិកទុកមកថាដូច្នេះ យើងគេបានចេះជាប្រក្រតី

បើគួរឆោតខ្លះតែស្រីៗ ម្ដេចគ្មានសង្ស័យទៅទាំងស្រុង ។

កម្មដ្ឋានរបស់ព្រះសម្ពុទ្ធ ជាធំបំផុតលើចតុរង្គ

មានថ្នាក់តាមស្ថានចាត់ជាអង្គ ដូចក្នុងគម្ពីរវិសុទ្ធមគ្គ ។

អ្នកប្រាជ្ញអាចធ្វើគម្ពីរនោះ នាមឈ្មោះព្រះពុទ្ធឃោសៈ

លោកស្រង់ពីពុទ្ធវចនៈ រៀបរៀងតាមថ្នាក់បិនិទ្ទេស ។

វគ្គដើមសំដែងអំពីសីល ជម្រះសុរិលដោយវិសេស

ពត់កាយវាចាតាមច្បាប់នេះ បានហើយសិមរិះរៀនតទៅ ។

សមាធិនិទ្ទេសជាទី២ សំដែងវិធីទុកជាផ្លូវ

ដំកល់ចិត្តខ្លួនឲ្យនឹងនៅ កុំឲ្យត្រាច់ទៅតាមអារម្មណ៍ ។

នេះហើយសំដែងពីកម្មដ្ឋាន អញ្ជើញអានមើលទៅទើបឃើញចំ

កុំគិតតែជឿៗសម្ងំ ទោះសមមិនសមក៏ជឿស្លុង ។

ខ្លះអាងឡើងអាងថាចេះមូល បណ្ដូលកម្មដ្ឋានធម៌ផ្លូវក្នុង

សុទ្ធខ្លឹមគ្មានស្រាយដូចខ្លឹមធ្នង់ ម្ដេចៗក៏ប្រុងទុកក្នុងកាយ ។

ឯត្រង់អង្គប្រាំរបស់ឈាន វិសុទ្ធមគ្គមានអធិប្បាយ

វិតក្កវិចារៈទាំងឡាយ បីតិរីករាយបួនសុខា ។

ប្រាំឯកគ្គតាចិត្ត មិនបានផ្ដេកផ្ដិតទៅខាងណា

ប៉ុណ្ណេះលោកហៅអង្គឈានា គម្ពីរពិស្ដារទៅទៀតហោង ។

រីឯបីតិឆ្អល់ឆ្អែតចិត្ត បណ្ឌិតលោកចាត់ជាប្រាំកង

សំដែងសំដៅតាមទំនង ប្រាជ្ញផងប្រែមកពីបាលី ។

ខុទ្ទកាបីតិជាទី១ ដម្រួយថាព្រឺអស់សរីរ៍

ព្រឺរោមព្រឺស្បែកល្ហូតកេសី ប្រក្រតីស្របក់កាលភាវនា ។

ខណិកាបីតិជាទី២ ក្នុងចក្ខុន្រ្ទិយប្រាកដជា

ដូចផ្លេកបន្ទោរមកប៉ះពារ កុំឲ្យរួញរាឲ្យកំណត់ ។

ឱក្កន្តិកាបីតិជាទី៣ សេចក្ដីត្រេកអរជាក់ប្រាកដ

អាការដូចទឹកហូរសង្កត់ បែបបត់រលកបោកមកប៉ះ ។

ឧព្វេង្គាបីតិជាទី៤ ត្រេកអរផ្ទួនៗពន់ពេកណាស់

អាចញ៉ាំងកាយាឲ្យស្រឡះ អណ្ដែតឡើងច្បាស់ពីអាសនា ។

ផរណាបីតិជាទី៥ ចំណាំឲ្យឃើញជាអស្ចារ្យ

ធ្វើឲ្យត្រជាក់ក្នុងអាត្មា ជ្រួតជ្រាបកាយាសព្វសព៌ាង្គ ។

នេះមូលកម្មដ្ឋានព្រះសាស្ដា គ្មានអ្នកឯណាចេះលើសជាង

ទ្រង់ប្រោសសំដែងជាបែបយ៉ាង ឧបចារៈអាងតែប៉ុណ្ណេះ ។

កើតដោយអំណាចនៃភាវនា ឲ្យឃើញជាក់ជាយ៉ាងដូច្នេះ

តាមដោយបីតិទាំង៥នេះ ប៉ុណ្ណេះទេតើចូរសិក្សា ។

ឈាន៤ឈាន៥តាមចិត្តស្ម័គ្រ សំដែងគ្មានលាក់ក្នុងសាស្រ្តា

អធិប្បាយវែងឆ្ងាយជាពិស្ដារ ព្រះពុទ្ធឃោសាធ្វើទុក្ខឲ្យ ។

បើរៀនចេះហើយត្រូវតែស្ទាត់ វសី៥ប្រាកដជាខាងក្រោយ

វិធីចេញចូលកុំបណ្ដោយ បានឈានមិនធ្លោយឲ្យជំនាញ ។

អាវជ្ជនសីទី១ លោកឲ្យចំណានស្ទាត់ស្រាវទាញ

ដកចិត្តឲ្យផុតចាកបណ្ដោយ កុំឲ្យស្មុគស្មាញនឹងកិលេស ។

សមាបជ្ជនសីទី២ គឺស្ទាត់វិធីចូលឈាននេះ

ប្រសប់ជំនាញដូចអ្នកចេះ ស្ទាត់បរទេះចូលក្នុងក្រុង។

អធិដ្ឋានវសីជាទី៣ ភក្ដីរក្សាចិត្តខាងក្នុង

ដែលចូលឈានហើយក៏ឲ្យប្រុង បំរុងគ្រប់គ្រងឈាននោះទៅ ។

វុដ្ឋាវសីជាទី៤ គឺខ្លួនជំនាញស្ទាត់ក្នុងផ្លូវ

ចេញចាកឈានមកនៅខាងក្រៅ សំដៅយកចិត្តនឹងចេតនា ។

បច្ចវេក្ខណវសីទី៥ គឺចាំចេះស្ទាត់ទៅក្នុងការ

ជំនាញខាងផ្លូវពិចារណា ធម៌ដែលសិក្សាឥតទើសទាល់ ។

កុលបុត្រអ្នករៀនព្រះកម្មដ្ឋាន ល្ហូតបានដល់ឈានកុំពីភាល់

ឲ្យស្ទាត់វសីជាសំគាល់ ឲ្យស្តាល់ចូលចេញយើងចាំចេះ ។

កើតដោយអំណាចសមាធិ បីតិទាំង៥យ៉ាងដូច្នេះ

វសី៥នឹងអង្គឈាន៥នេះ ដូច្នេះទេតើណាលោកតា ។

ចុះបើកម្មដ្ឋានប្លែកទីទៃ ខុសនឹងសេចក្ដីព្រះពុទ្ធដីកា

ខ្លះជាន់ខ្លះញាក់ស្រែកឡូឡា ឮថាមានឆ្កួតជាប្រក្រតី ។

ចាស់ថាតាឮពាក្យចៅឯង ចេះថែងសារសព្ទសព្វសេចក្ដី

កម្មដ្ឋានរបស់ព្រះជិនស្រី សេចក្ដីត្រូវណាស់ណាចៅតា ។

ចៅអើយចៅកុំមានសង្ស័យ សព្វថ្ងៃពិតណាស់ដូចចៅថា

ម្ដេចចៅចង់រៀនកម្មដ្ឋានតា មិនកើតទេណាខូចស្មារតី ។

ក្មេងថាលោកតាកំណាញ់ធម៌ ត្រង់ល្អតាលាក់ទុកធ្វើអ្វី

ចែកខ្ញុំរៀនផងធម៌ឮល្បី កុំភ័យខ្ញុំមិនជែងមុខតា ។

ចាស់ថាតាមិនគិតដូច្នោះ ធម៌ខុសពីធម៌ព្រះសាស្ដា

តាមិនឲ្យចៅរៀនទេណា ចៅចូរស្ដាប់តាប្រាប់សេចក្ដី ។

ឧបាសកនឹងសង្ឃក៏ខូចក្រិត្យ វិបត្តិចរិតជាថ្មីៗ

វង្វេងសតិគ្មានដឹងអ្វី រកគ្រូសព្វថ្ងៃមកមើលឆ្កួត ។

ខ្លួនក្រចង់ចេះធម៌កម្មដ្ឋាន ខូចប្រាណហើយក្រថែមព្រួតៗ

ប្រាក់បង់ថ្លៃខ្លួនពន្ធដីត្រួត ខ្លួនឆ្កួតអស់ប្រាក់ខូចទាំងស្រែ ។

តាប្រាប់ចៅឯងដោយពិតត្រង់ ព្រោះចង់ដឹងច្បាស់ឃើញឪម៉ែ

ដែលស្លាប់កន្លងទៅយូរខែ បានតែខំរៀនធម៌កម្មដ្ឋាន ។

ដល់រៀនគ្រូប្រាប់ឲ្យថ្វាយត្រៃ អរក្រៃឮគ្រូប្រាប់ថាបាន

ម៉ែឪដែលស្លាប់ទាំងប៉ុន្មាន មិនដែលបានឃើញដល់ម្ដងទេ ។

តែគ្រូថាចប់ក៏ជឿជាក់ ប្រឹងលាក់មិនហ៊ានប្រាប់អស់គេ

តែគ្មានបានអ្វីខ្លួនទទេ ខូចប្រាក់អស់ស្រែចេញថ្លៃត្រៃ ។

ឱឱពុទ្ធោណាចៅអើយ ម្ដេចឡើយក៏ឆោតពន់ពេកក្រៃ

អ្នកស្លាប់ទៅមុខតែសព្វថ្ងៃ មិនដែលសម័យទៅស្ថានណា ។

កាលយើងមកកើតក៏មិនដឹង ចំណេរវិលវឹងចាកសង្ខារ

មកពីនរកឬទេវតា ប្រាជ្ញាញេយ្យញាណទើបជ្រាបដល់ ។

បើបានដឹងមែនដោយខ្លួនឯង ប្រាកដជាក់ស្ដែងត្រឹមកម្មផល

កុំជឿអ្នកណាថាទៅដល់ ឃើញស្ថានមណ្ឌលនៃដូនតា ។

កាលអង្គសម្ដេចព្រះទ្រង់ញាណ យាងចូលនិព្វានផុតសង្ខារ

មានព្រះអនុរុទ្ធឈ្លាសអស្ចារ្យ ធ្យានរកសាស្ដាក៏មិនយល់ ។

លោកបានរំលត់ផុតកិលេស គ្មានសល់ផង់ជែះក្នុងកាយពល

ចូលឈានតាមរកសព្វមណ្ឌល មិនឃើញទសពលសាស្ដាចារ្យ ។

ឯត្រង់អ្នកនៅសេក្ខបុគ្គល វិលវល់រួមរឹតដោយតណ្ហា

ម្ដេចអួតថាឃើញខ្មោចដូនតា ឃើញមែនដូចថាក៏មិនដឹង ។

តាអាងអនុរុទ្ធយកមកដាក់ ឲ្យជាក់ចៅឃើញជាដំណឹង

កុំជឿប្រកាន់រឹងរបឹង ធម៌ហ្នឹងនាំឲ្យខូចបញ្ញា ។

ក្មេងថាលោកតាវរវឹកហើយ ម្ដេចឡើយកុហកខ្ញុំទៀតណា

ខ្ញុំឮអ្នកផងគេពោលថា កម្មដ្ឋានផងតាឃើញគ្មានសល់ ។

ឃើញម៉ែឃើញឪនឹងដូនតា កាលណាភាវនាបានទៅដល់

ស្លាប់យូរអង្វែងគង់បានយល់ ខ្ញុំឆ្ងល់ពាក្យតាថាដូច្នេះ ។

ចាស់ឆ្លើយថាអើអ្នកចៅក្មេង ចៅឯងស្ដាប់តាបានរៀនចេះ

តាប្រាប់ឲ្យដឹងរឿងទាំងនេះ គ្មានផែះឃើញទេចៅកុំឆ្ងល់ ។

ធម៌ល្បីបែបនេះតាចេះគ្រប់ កុំភប់កើតព្រួយខូចកំណល់

ចិត្តគិតឧបាយតាមកិច្ចកល ថាបានទៅដល់ស្ថានដូនតា ។

ខ្លះអួតថាឃើញអស់ម៉ែឪ ស្លាប់ទៅអង្វែងឆ្នាំអស្ចារ្យ

ថាខ្លួនគាត់បានស្ថានសុខា ឬថាបានស្ថានជាទុក្ខំ ។

ខ្លះថាឃើញមែនគ្មានចន្លោះ តែទ័លអធិប្បាយគ្មានទីតាំង

ឲ្យអស់កូនចៅដែលនឹកខ្លាំង ឃើញតាងបានមកពីដូនតា ។

បើឃើញមិនប្រាប់គាត់ឲ្យគិត អាណិតកូនចៅដែលសោកា

អាឡោះអាល័យពេកណាស់សោ ទោះកើតស្ថានណាគួរអាណិត ។

ឲ្យឃើញបានម្ដងសោះអាល័យ ចង្រៃដូនតាគាត់មិនស្បិត

យើងប្រឹងយំសោកខ្លោចផ្សាចិត្ត គាត់មិនអាណិតយើងតិចសោះ ។

ឲ្យឃើញតែគេមិនមែនញាតិ ខ្មីឃ្មាតឯងប្រឹងគ្មានចន្លោះ

ធ្វើបុណ្យធ្វើទានជូនទាំងអស់ ឲ្យលោករដោះចាកទុក្ខា ។

រដូវភ្ជុំបិណ្ឌភ្ជុំគ្នាសែន សំណែនសំណល់នៅត្រៀបត្រា

អន្សមនំគមចេកណាំវ៉ា ជូនលោកពីសាតាមចំណង់ ។

ទាំងព្រឹកទាំងល្ងាចជាប្រក្រតី ចំណីផ្លាស់ម្ហូបថ្មីផ្ចិតផ្ចង់

សំពះលុតក្រាបឱនអស់អង្គ ចិត្តចង់ឲ្យច្បាស់បានឃើញម្ដង ។

ប៉ុណ្ណេះក្រែងមិនដល់ដូនតា ទក្ខិណានុប្បទានធ្វើជូនផង

ថ្វាយសង្ឃគ្រប់អង្គគ្មានខ្វះហោង បំណងបាញ់ត្រង់ទៅដូនតា ។

បំណាច់ខំធ្វើយ៉ាងខ្មីឃ្មាត ឲ្យគេឥតញាតិពូជពង្សា

ឃើញរូបឃើញរាងទាំងកាយា គេប្រាប់ច្រើនគ្រាថាឃើញច្បាស់ ។

យើងគួរតែជឿប្រាកដជាក់ អស់អ្នកវៃឆ្លាតប្រាជ្ញឆ្លៀវឆ្លាស់

អ្នកក្រៅដទៃឃើញពិតណាស់ គេវិលក្រឡាស់ប្រាប់កូនចៅ ។

ម៉ែឪដូនតាយើងពេញខូច គេគ្មានជាប់ពូជជាញាតិផៅ

ឲ្យគេឃើញច្បាស់ជាងកូនចៅ ព្រោះតែល្ងង់ខ្លៅមិនចេះក្បួន ។

បានជាមិនបានឃើញដូចគេ ម៉ែឪវេះវេខ្លាចអៀនខ្លួន

នឹងកូនចៅឯងគេចវេះពួន ស៊ូបង្ហាញខ្លួនអ្នកដទៃ ។

ខ្លះថាម៉ែឪរបស់គេ គ្នាន់គ្នេរចេះគិតឈ្លាសវាងវៃ

មិនឲ្យអ្នកផងឃើញឡើយនៃ កប់ទុកក្នុងដីក្រោកមកបាន ។

គេរៀបសំណែនជូនពីសា ជូនតាភោក្ដាអស់ពីចាន

អន្សមនំគមទាំងប៉ុន្មាន យកគ្មានសល់ខាន១ទុកនៅ ។

ញាតិសាលោហិតឃើញគ្រប់គ្នា គាត់លាកូនចៅចរចេញទៅ

វិលវឹងទីស្ថានដែលធ្លាប់នៅ ក្រៅពីញាតិផៅមិនឃើញទេ ។

ចុះម៉ែចុះឪដូនតាឯង ធ្វើឲ្យចំបែងមិនដូចគេ

ឯងខំប្រឹងសែនខ្លាចគាត់ជេរ ឡប់ជាទទេមិនឃើញសោះ ។

ម្ហូបដែលសែនសល់នៅពេញចាន នំនែកប៉ុន្មាននៅទាំងអស់

ហេតុតែដូនតាមិនសប្បុរស របស់បានសត្វស៊ីទទេ ។

ម៉ែឪមិនមកក៏ហើយទៅ ដំរូវសុំឃើញម៉ែឪគេ

ម្ដេចក៏សូន្យសុងអ្វីម្ល៉េះទេ កោតតែភ្នែកគេឆ្លុះមុតវៃ ។

ជួនកាលគេមិនស្គាល់យាយតា យើងទាំងអស់គ្នានោះឡើយនៃ

គេចេះទាយត្រូវទាំងក្នុងដី ខ្មោចកប់ចាស់ថ្មីស្គាល់គ្មានសល់ ។

យាយតានឹងតួតតាលួតលា យើងទាំងអស់គ្នាដឹងមិនដល់

គេប្រាប់ត្រូវណាស់គួរតែឆ្ងល់ ចៅតាមិនយល់ចំណេះថ្មី ។

ដូចខ្លះចេះឆ្លុះមើលកំណប់ ដែលកប់មាសប្រាក់នៅក្នុងដី

ចេះទាក់ចេះទាញមានសព្វថ្ងៃ យើងតែងឮល្បីគ្មានទំនេរ ។

អ្នកព្រើលរងើលចង់មានឆាប់ ក្រឡាប់វិលទៅជាខ្ញុំគេ

ព្រោះគ្មានគំនិតគិតរិះរេ ខ្ចីប្រាក់មាសគេដាក់កំណល់ ។

· អាខូចឃើញមាសប្រាក់អរព្រួច តាំងពិធីរួចលួចគ្មានសល់

អ្នកល្ងង់នៅល្ងើធ្វើស្រងល់ ខូចអស់កំណល់ខ្លួនមានគ្រោះ ។

នេះហើយចៅអើយជឿខ្យល់មាត់ ប្រាកដជឿជាក់អស់ពីពោះ

ជុងជ្រុលគំនិតឥតពិគ្រោះ អាបោកភ្នែកស្រស់យកប្រាក់បាន ។

ចៅអើយនេះអ្នកខ្លាំងពូកែ ឪម៉ែមើលឃើញគ្មានសល់ខាន

ឃើញតែម្នាក់គេជឿស្លាប់ប្រាណ ទាន់អន្តរធានមកលើខ្លួន ។

ហេតុនេះគួរចៅគិតឲ្យឆ្ងាយ ឧបាយពាលាច្រើនបែបក្បួន

ចេះតាមសម័យពេញសំនួន កែខ្លួនធ្វើកល់ឆ្ងល់ពេញស្រុក ។

ជួនវាធ្វើឫកបែបប្រាជ្ញប្រាយ អធិប្បាយធម៌អាថ៌ពេញបន្ទុក

គ្រាក្រោយឲ្យឯងបរាមុខ ចាប់ខ្លួនឯងលក់ខូចអសារ ។

អាណិតអ្នកឆោតកោតអ្នកពាល មានច្រើនពាសវាលជ្រួលខ្ញៀវខ្ញារ

ចៅក្រមក្រសួងតុលាការ ធ្វើទោសយ៉ាងណាក៏មិនអស់ ។

លោកចាប់ផ្លូវនេះវាកែនោះ ពាក្យទន់ពីរោះសំដីស្រស់

អ្នកល្ងង់បង់ទ្រព្យខូចរបស់ អាពាលយកអស់ខ្លួនខ្ញុំគេ ។

ឱ គួរអាណិតចៅល្ងង់ពេក ឆាប់ត្រេកឆាប់ជឿអ្វីម្ល៉េះទេ

ទាល់ធ្លាក់បម្រើការប្រាក់គេ ខ្លួនខ្ជិលគេជេរតែសព្វថ្ងៃ ។

ព្រោះជឿអាពាលចេះទាក់ប្រាក់ ខ្ចីគេមកដាក់ឥតសំចៃ

មិនដឹងពុតពាលខូចពេកក្រៃ យករត់ចូលព្រៃទៅកន្តើយ ។

ទម្លាប់ធ្លាប់ជឿទាំងអស់នេះ អាបោកវាចេះគ្មានសល់ឡើយ

វាធ្វើបែបនេះច្រើនដងហើយ ចៅអើយចៅឆោតអ្វីអម្បាយ ។

មានពាលចាស់ខ្លះឈ្លាសចង់ស្រី ទោះមានស្វាមីឬម៉េម៉ាយ

ចេះលចេះលួងប្រើលែបខាយ កិច្ចកល់នាយអាយដោយវាទៅ ។

ដូចយ៉ាងវាធ្វើជាចំណាន គ្រូធម៌កម្មដ្ឋានចេះគ្រប់ផ្លូវ

ស្រីៗឮហើយនាំគ្នាទៅ សុំរៀនដម្រូវតាមប្រាថ្នា ។

អាខូចបានដៃនាំរកស្ងាត់ រកទីប្រតិបត្តិបកធម៌អាថ៌

ឆ្ងាយភ្នែកត្រចៀកមនុស្សធម្មតា បកផ្លូវយ៉ាងណាក៏បណ្ដោយ ។

មិនព្រមតាមគ្រូឯណាបាន ផ្លូវធម៌កម្មដ្ឋានលោកគ្រូឲ្យ

នឹងគេចនឹងកែឬបែរក្រោយ ជ្រុលធ្លោយទៅហើយប្រឹងសំងំ ។

ចៅប្ដីដឹងជាក់ឮគេថា តវ៉ាជជែកស្ទើរវាយដំ

សរសើរអាខូចថាចេះធំ មិនដឹងមនោរម្យផ្លូវខាងក្នុង ។

ទុកចិត្តភរិយារៀនកម្មដ្ឋាន រៀនបានបកញយក៏ជឿស្លុង

ព្រលឹមព្រលប់ស៊ូផ្គត់ផ្គង់ ដាក់ថ្នាក់តាមអង្គក្នុងបន្ទប់ ។

អួតប្រាប់គេឯងពីប្រពន្ធ ខំរៀនពេកពន់ទាំងថ្ងៃយប់

ខ្មោចម៉ែខ្មោចឪក៏ឃើញសព្វ គ្រូប្រាប់ថាចប់ឆាប់ជាងគេ ។

ឱះឱ អាណិតតែចៅប្ដី ម្ដេចជឿតែស្រីអ្វីម្ល៉េះទេ

មិនដឹងប្រពន្ធដាច់កាមេ ត្រៃព្រែក៏ជូនគ្រូពាលណា ។

នេះហៅប្រាក់បង់ថង់ក៏ដាច់ ពាលប្រាជ្ញអាចប្រុងប៉ងប្រាថ្នា

បែរខ្នងបែរមុខតាមត្រូវការ វាធ្វើយ៉ាងណាឥតសង្ស័យ ។

មុខគួរសរសើរពាលចេះដល់ សាងផលអតីតឬសម័យ

ដិតជាប់តាមមកជាបច្ច័យ ឥតមាននឿយអ្វីប្រាក់ចាយសល់ ។

បានត្រៃទេសអែកនឹងត្រៃព្រែ អ្នកស្រែចំការក៏ជួយផ្ដល់

ម្ហៃសាមសិបរៀលមកតាមផល ចេះដល់មិនខ្វះទ្រព្យធនធាន ។

បើនឹងសាងផលឬសំចៃ លក់យកកំរៃធ្វើជាមាន

គ្មានព្រួយលំបាកឬអត់ឃ្លាន កោតផលគេបានឥតមានខ្វះ ។

ក្មេងស្ដាប់ចាស់ប្រាប់តាមកិច្ចកល់ ឆ្លើយផ្ដល់សួរចាស់យ៉ាងរហ័ស

លោកតានេះចេះចំណាប់ណាស់ ធម៌ចាស់នឹងថ្មីចេះគ្មានទាល់ ។

ឧបាយពាលាច្រើនប្រការ គេថាប៉ិនបោកអស់គ្មានសល់

មិនដែលជួបម្ដងប្រឹងតែឆ្ងល់ តាធ្លាប់ធ្វើកល់បោកឬទេ ។

ចាស់ឮក្មេងថាចំលើខ្លួន កែកួនប្រកែកថាទេៗ

តាមិនដែលបោករបស់គេ គ្រាន់តែប្រាប់ចៅឲ្យបានដឹង ។

គេខូចប្រដូចមកលើតា កាលណាគេឮគេនឹងខឹង

បើចៅដឹងហើយប្រាជ្ញយ៉ាងហ្នឹង ចៅស្ងៀមឲ្យឈឹងកុំចរចា ។

ក្មេងសួរម្ដងទៀតតាកំណត់ ប្រាកដមិនមែនអ្នកឯណា

បោកគេនោះពិតជាខ្លួនតា សូមតែករុណាប្រាប់ឲ្យត្រង់ ។

ចាស់ទាល់គំនិតគិតតែតួ ក្មេងជជីកសួរគ្មានបោះបង់

ឯងបានអធិប្បាយវិលដូចកង់ ប្រាប់ត្រង់ថាពិតជាខ្លួនតា ។

ចៅអើយគិតចុះជាតិយើងខ្មែរ គួរតែនឹកដល់ព្រះសាស្ដា

កាលគង់ព្រះជន្មនៅឡើយណា គ្មានបានបរិក្ខារដូច្នេះហ្នឹង។

បានជាសរសើរពីបង្សុកូល យកស្នងខ្មោចចោលមកខំប្រឹង

បោកលាងឈាមខ្ទុះជាប់ក្ដាំងរឹង បណ្ដោយទទឹងល្មមដេរដាន ។

ធ្វើជាចីវរគ្រងគ្រប់អង្គ អនុញ្ញាតឲ្យសង្ឃប្រើប្រាស់បាន

សាវកធំៗគ្រូកម្មដ្ឋាន សិស្សមិនដែលបានថ្វាយត្រៃទេ ។

ព្រះសង្ឃសព្វថ្ងៃនៅក្នុងវត្ត ខ្លះអត់ស្ទើរតែខ្លួនទទេរ

ចីវររហែកស្បង់គ្មានទេ ព្រោះតែមិនចេះធម៌កម្មដ្ឋាន ។

បើចេះមិនខ្វះរបស់អ្វី បានត្រៃព្រែថ្មីយ៉ាងភុំផាន

ប្រាក់កាសភោជនទាំងប៉ុន្មាន មិនបាច់ចង់បានក៏បានដែរ ។

ព្រះសង្ឃសម្មតិទ្រង់ព្រះផ្នួស បួសតាមពុទ្ធដិកាសាសនាខ្មែរ

ជាទក្ខិណេយ្យៈឬជាស្រែ បុណ្យខ្មែរផ្ញើទានយកកុសល។

មិនឃើញឧបាសកថ្វាយត្រៃ គួរឲ្យសង្ស័យរឹងរឹតឆ្ងល់

លោកជាស្រែបុណ្យបង្កើតផល ប្រឹងខ្វល់ឲ្យក្រៃទៅគ្រហស្ថ ។

មិនដែលរក្សាទាំងសីល៥ ឬរៀនឲ្យចាំនោះគ្មានសល់

មានលោកសង្ឃខ្លះច្រឡោះបោះ យកវត្តចំពោះដោយប្រពៃ ។

អ្នកបួសមិនខ្លាចខូចសិក្ខា វន្ទាមិនគិតខុសវិន័យ

ភេទជាបព្វជិតទ្រង់សីលសេយ្យ ហេតុអ្វីសំពះឯគ្រហស្ថ ។

មានខ្លះដែលផ្ដាសវន្ទាស្រី រូបមានសព្វថ្ងៃនៅស្រុកកោះ

ទន្លេសងខាងនៅចន្លោះ ហៅកោះស្ដេចទ្រង់ក្នុងក្រចេះ ។

គ្មានគិតគ្មានយល់តិចឡើយនៃ ប្រព្រឹត្តប្រស្រ័យយ៉ាងដូច្នេះ

ពាក្យភូតមិនពិតឆាប់ជឿម្ល៉េះ ស្លុងចិត្តបែបនេះគ្មានយល់អ្វី ។

ជឿថាមាតាអ្នកបុណ្យធំ បង្គំជ្រួលជ្រើមជាប្រក្រតី

ឆោតអ្វីឆោតម្ល៉េះទាំងប្រុសស្រី អ្នកមានបុណ្យអ្វីកើតច្នេះណា ។

កាលអង្គសម្ដេចព្រះសម្ពុទ្ធ ចមមកុដត្រៃលោកជាសាស្ដា

រើសគោត្រត្រកូលខ្ពស់អស្ចារ្យ ក្សត្រាកបិលពស្តុបុរី ។

បានទ្រង់ចុះចាប់យកកំណើត ត្រកូលខ្ពស់ឆើតដោយប្រពៃ

មិនមែនថោកទាបដូចឮល្បី សរសើរទាសីថាមានបុណ្យ ។

តាំងពីតាតូចតាឮល្បី ប្រុសស្រីនិយាយច្រើនពេកពន់

ខ្សឹបខ្សៀវប្រាប់គ្នាយើងចាំគន់ មើលអ្នកមានបុណ្យបានកើតហើយ ។

យើងប្រុងគំនិតនឹងស្មារតី ទាំងប្រុសទាំងស្រីកុំធ្វេសឡើយ

យើងបានទាន់អ្នកមានបុណ្យហើយ មិនទេឡើយម្ដាយនៅច្រងោ ។

មានទាំងឧបាសកនឹងលោកសង្ឃ ចិត្តកួចបាញ់ត្រង់សំពះគោ

នៅខេត្តតាកែវស្រុកក្បាលពោរ ថាជាព្រះគោមេគោញី ។

ខ្លះទៅសំពះសត្វឧរង្គ ពស់នឹងអន្ទង់សត្វទាំងពីរ

សុំទឹកខ្សែវល្លិតាមសញ្ញី ខ្លះបែរវន្ទីឯមនុស្សឆ្កួត ។

ថាអ្នកមានបុណ្យខ្លាំងពូកែ ជិតឆ្ងាយឲ្យតែឮគេអួត

នាំគ្នាស្រង់ក្លិនតាមអំនួត មនុស្សឆ្កួតថាជាអ្នកមានបុណ្យ ។

តាំងពីអង្វែងយូរឆ្នាំហើយ ចៅអើយសព្វថ្ងៃមិនគិតគន់

ជាមែនមិនមែនអ្នកមានបុណ្យ គយគន់មិនភ្លេចជឿពេកក្រៃ ។

ក្មេងស្ដាប់ពាក្យចាស់ចេះប្រាជ្ញប្រាយ លែបខាយប្រាប់គ្រប់សព្វសេចក្ដី

សួរថាលោកតាចុះសព្វថ្ងៃ ហេតុអ្វីក៏ធ្វើបែបយ៉ាងហ្នឹង ។

ពាក្យតាចរចាទាំងប៉ុន្មាន ខ្ញុំបានស្ដាប់ចប់ខ្ញុំចង់ដឹង

ចំណែកខាងតាៗកុំខឹង ចង់ដឹងឲ្យច្បាស់ពីលោកតា ។

លោកតាចេះធម៌ច្រើនចំឡែក ក្នុងប៉ែកខាងធម៌ព្រះសម្មា -

សម្ពុទ្ធ ជាម្ចាស់សាស្ដាចារ្យ ម្ដេចហើយលោកតាមិនប្រព្រឹត្ត ។

ចៅអើយតាប្រាប់ចៅឲ្យត្រង់ បើផ្ចង់ត្រឹមត្រូវបានអ្វីលិទ្ធិ

តោងប្រើឧបាយតាមគំនិត អ្នកជឿជាក់ពិតបានលាភា ។

ទាន់គេកំពុងនៅងឿងឆ្ងល់ ច្របល់ទាស់ទែងរាល់វេលា

ធម៌ចាស់ធម៌ថ្មីប្រឈ្លោះគ្នា មុខជាស្លុងចិត្តខ្លះមិនខាន ។

បានជាតាគិតគំនិតថ្មី គ្មានអ្វីលើសពីធម៌កម្មដ្ឋាន

ប្រុសស្រីចាស់ក្មេងទាំងប៉ុន្មាន ឮធម៌កម្មដ្ឋានចូលចិត្តណាស់ ។

ទំរាំគេដឹងគង់យូរឆ្ងាយ សប្បាយសិស្សច្រើនទាំងក្មេងចាស់

លាភាបានព្រមទាំងប្រាក់កាស ខ្លួនចាស់មិនបាននឿយកំឡាំង ។

ដល់ចាស់មែនទែនសឹមយើងគិត គំនិតធ្វើតាមព្រះអរហំ

ឲ្យត្រូវតាមធម៌ជាទីតាំង សង្វេគទុក្ខំតាមយថា ។

ក្មេងឆ្លើយទៅចាស់ថាសូមទោស ពីរោះពេកណាស់ពាក្យលោកតា

អធិប្បាយវែងឆ្ងាយជាអស្ចារ្យ កិច្ចកល់យ៉ាងណាចេះគ្មានសល់ ។

តាចេះចំណេះនេះយ៉ាងថ្លៃ សព្វថ្ងៃគ្មានអ្នកណាចេះដល់

ប្រាជ្ញពិតប្រាជ្ញមែនប្រាជ្ញកិច្ចកល់ មិនឲ្យគេឆ្ងល់ឆាប់ជឿបាន ។

ខ្ញុំខ្លាចប្រាជ្ញតាហៅចេះដល់ គ្មានសល់ចន្លោះតាមលំអាន

ប្លែកណាស់ត្រង់ផ្លូវធម៌កម្មដ្ឋាន បញ្ចូលចិត្តបានទាំងប្រុសស្រី ។

តាថាគ្មានឃើញម៉ែឪទេ ចុះគេខំរៀនប្រយោជន៍អ្វី

តាប្រាប់ឲ្យអស់ផ្លូវសេចក្ដី ឮល្បីពេកណាស់ប្រាកដជាក់។

តាឆ្លើយសារសព្វថាចៅតា ហោថាកម្មដ្ឋាននេះណាអ្នក

បើបានរៀនហើយគ្រូឲ្យលាក់ គ្មានផាក់ពិតទេណាចៅតា ។

ប្រាជ្ញគ្រូប្រាប់សិស្សថាឯងបាន កម្មដ្ឋានប្រោសហើយកុំចរចា

ឲ្យអ្នកផងដឹងនឹងបែកការ កាលណានិយាយខ្សឹបឲ្យជិត ។

ចៅតាពាក្យខ្សឹបឮឆ្ងាយណាស់ ពាក្យចាស់បុរាណពីអតីត

ក្អែកមួយក៏ក្លាយដល់ដប់ពិត គំនិតប្រាជ្ញពាលឆ្លាតពេកក្រៃ ។

ពោលពីមហាជនផងនានា រាល់គ្នាចៅតាតែសព្វថ្ងៃ

ខ្លះនៅឆោតល្ងង់ទាំងប្រុសស្រី គ្មានគិតសេចក្ដីចង់ឲ្យចេះ ។

អស់លោកអ្នកប្រាជ្ញលោកប្រឹងខំ សន្សំរៀបរៀងអស់ចំណេះ

ស្រាយពីបាលីឲ្យបានចេះ ខ្លះពោលថាអេះធម៌បែបថ្មី ។

ខ្លះមិនព្រមមើលធម៌សៀវភៅ ស្រេចនៅស្លឹករឹតយើងប្រក្រតី

ខ្លះថាចង់ដឹងទាំងប្រុសស្រី តាមដោយសេចក្ដីប្រែហ្មត់ចត់ ។

អ្នកខ្លះពោលថាធម៌បុរាណ គម្ពីរក៏មានពិតប្រាកដ

ពោលនេះគឺត្រូវតាមសន្មតិ ប្រាកដបែបណាក៏មិនដឹង ។

ខ្លះមិនដែលមើលឲ្យចងចាំ គ្រាន់តែចំណាំថាធូរតឹង

ខ្លះឮតគ្នាថាដូចថ្នឹង ប្រឹងខំសំគាល់ថាបុរាណ ។

អ្នកប្រាជ្ញលោកខំប្រែបាលី ឲ្យដឹងសេចក្ដីយល់ដើមដាន

ខ្មែរយើងសព្វថ្ងៃស្ដាប់មិនបាន បាលីប៉ុន្មានគ្រាន់តែចាំ ។

ដូចជាអជ្ជៈសូត្ររត់មាត់ កេះផ្គាំកំណត់ជាចំណាំ

មិនដឹងថាម្ដេចរេចខ្សែផ្គាំ យូរខែយូរឆ្នាំដឹងនោះគ្មាន ។

បដិសង្ខារយោនិសោចីវ៍រ សូត្រជាប្រក្រតីត្រឹមគិលាន

មិនយល់ថាម្ដេចស្មានបំពាន ចំរើនឲ្យបានឪពុកម្ដាយ ។

ខ្លះថាឲ្យបានទៅអ្នកស្រុក គេឲ្យបាយទឹកញាតិជិតឆ្ងាយ

ខ្លះថាបដិសង្ខដោះថ្លៃបាយ តាមពាក្យបរិយាយប្រាប់សេចក្ដី ។

ក្មេងស្ដាប់ឮហើយសួរទៅថា លោកតាឯងនេះពួកធម៌ថ្មី

បានជាសរសើរប្រែបាឡី ខ្ញុំនៅសង្ស័យជាបំផុត ។

បុរាណលោកសូត្រតែបាលី ប្រែថ្មីគឺធម៌ល្អបរិសុទ្ធ

ឬមួយខុសធម៌ព្រះសម្ពុទ្ធ ប្រាប់ឲ្យប្រាកដកុំមុសា ។

ដូចជាអជ្ជៈសូត្រសព្វថ្ងៃ បាលីមគធៈដូច្នេះណា

មិនបានទេឬជូនដូនតា យ៉ាងណាសូមតាប្រាប់ឲ្យជាក់ ។

ចាស់ប្រាប់ក្មេងថាកុំសង្ស័យ បាលីជាពាក្យមគធៈ

បើមិនប្រែស្រាយដឹងមិនជាក់ មគធៈខ្មែរយើងស្ដាប់មិនបាន ។

ធម៌ប្រែពីព្រះបាលីសុទ្ធ ព្រះពុទ្ធតែមួយអង្គប្រោសប្រាណ

ធម៌អាថ៌ដទៃទាំងប៉ុន្មាន ចៅបានចេះដឹងខ្លះហើយដែរ ។

ក្មេងថាអជ្ជៈនោះយ៉ាងណា លោកតាប្រែស្រាយជាពាក្យខ្មែរ

ដូចម្ដេចខ្លះទៅគុណឪម៉ែ ចូរប្រែឲ្យច្បាស់ណាលោកតា ។

ចាស់ថាអជ្ជៈកុំសង្ស័យ ជាបច្ច័យបច្ចវេក្ខណា

ព្រះអង្គទ្រង់មានព្រះពុទ្ធដីកា យថាហៅធាតុជាដើមអាទិ៍ ។

ឲ្យពិចារណាតាមបច្ច័យ ទាំងបួនសព្វថ្ងៃកុំប្រមាទ

ខណៈទទួលឲ្យឃើញធាតុ សភាពគ្រោតគ្រាតសោះសូន្យធេង ។

ទី២សព្វា នឹងសញ្វោ ហៅថាបដិកូលគួរស្ញប់ស្ញែង

ឲ្យនឹកប្រារព្ធនឹងចាត់ចែង ខ្លួនឯងបរិភោគបច្ច័យនោះ ។

ឲ្យឃើញថាជាវត្ថុស្អាត ពាល់កាយគ្រោតគ្រាតអាក្រក់ស្មោះ

បណ្ដាលជាស្អុយទៅទាំងអស់ របស់គួរខ្ពើមរអើមពេក ។

ទី៣ បដិសង្ខទាំង៤វគ្គ ហៅតំខណិកប្បច្ចវេក្ខណ៍

ពិចារណាឲ្យផុតពីដំរេក សង្វេគខណៈបរិភោក្ដា ។

ទី៤អជ្ជៈទាំង៤មេ ហៅអតីតេជាលក្ខណា

នឹកពីរបីចប់ក៏បានរ៉ា ព្រោះបានពិចារណាគិតពីថ្ងៃ ។

កុំឲ្យអរុណរះឡើងទាន់ តែមាន់រងាវក្រោកឡើងវៃ

ឲ្យគិតសំអាតគ្រប់បច្ច័យ ប្រស្រ័យយោងយកព្រះកម្មដ្ឋាន ។

បើមានអ្នកខ្ជិលណាចង្រៃ កែខៃបញ្ញត្តិព្រះទ្រង់ញាណ

ថាមិនពិចារណាក៏បាន សន្ដានខុសខូចលើអាត្មា ។

ព្រោះទ្រង់សំដែងវែងត្រដាច អាបត្តិតូចតាចមិនមានថា

ប្រដៅជាពាក្យឧបមា ត្រាស់ថាជាឥណបរិភោគ ។

ប្រដូចអ្នកស៊ីបំណុលគេ គ្នាន់គ្នេរតាមពាក្យព្រះមានជោគ

បើមិនដូច្នោះគង់ប្រយោគ លោកគួរនាដូចអ្នកប្រើប្រាស់ ។

ដុំដែកផ្ទាំងដែកឆេះឆួលក្ដៅ សន្ធោសន្ធៅក្ដៅពេកណាស់

ហេតុតែបព្វជិតប្រព្រឹត្តផ្ដាស់ អបាយតោងប៉ះពាល់លើខ្លួន ។

ព្រះពុទ្ធបញ្ញត្តហាមដូច្នេះ កុំធ្វេសប្រហែសចាំឲ្យធួន

ប្រុងប្រៀបស្មារតីតែម៉ោង៤ ដឹងខ្លួនក្រោកឡើងថ្វាយបង្គំ ។

អ្នកកាន់បុរាណមិនសុទ្ធខុស ចំរុះត្រូវខុសយ៉ាងមធ្យម

ច្រើនចាំច្រើនចោលផ្លូវសុខុម ដុំៗថាផ្សំទុកជាត្រូវ ។

វិន័យសិក្ខាដែលបញ្ញត្តិ បំបាត់លាក់ទុកដល់ឥឡូវ

មិនឲ្យអ្នកណារៀនតទៅ ខាំងផ្លូវក្រែងចេះកើតប្រមាទ ។

ខ្លួនតាក៏បានរៀនចេះចប់ ត្រឡប់បោះបង់ត្រង់ផ្លូវស្អាត

វិន័យបញ្ញត្តទុកជាខ្នាត ប្រមាទលើត្រូវទៅទាំងអស់ ។

ចៅគិតមើលចុះនៅសព្វថ្ងៃ សិក្ខាវិន័យខ្លះបង់បោះ

លេងទូកចត្រង្គគ្រូផ្លុំស្ដោះ ស្វែងរករបស់គ្មានឈប់ឈរ ។

ក្មេងថាឲ្យចាស់នែលោកតា ត្រង់ណាចូលចិត្តអួតគឃរ

បើលេងចត្រង្គលេងទូកង សីលពរនោះតើខុសយ៉ាងណា ។

ចាស់ឆ្លើយប្រាប់ក្មេងថានែចៅ សំដៅត្រង់ទាស់នឹងសិក្ខា

ព្រះពុទ្ធបញ្ញត្តិណាចៅតា សិក្ខាចៅបានចេះខ្លះហើយ ។

ក្មេងថាលោកតាខ្ញុំចេះតិច ធ្វើម្ដេចនឹងសព្វលោកតាអើយ

ខ្លួនតាក៏ចេះមិនអស់ឡើយ តាអើយតាកាន់គង់មិនសព្វ ។

គិតពីអ្នកចេះសូត្រធម៌ប្រែ យើងខ្មែរធ្វើឲ្យតែគេស្អប់

បើកុំបាច់ប្រែវិលត្រឡប់ សូត្រចប់ដូចគេដែរឬតា ។

បុរាណលោកសូត្រតែបាលី ឮល្បីមានប្រែពីកាលណា

ហើយគ្មានឮហេតុពោលពាក្យថា ចាក់ដោតទេតាខ្ញុំឮច្បាស់ ។

ចាស់តបពាក្យក្មេងថាចៅឯង ពាក្យស្លែងនេះមានមកយូរណាស់

កាលព្រះពុទ្ធអង្គលោកបានត្រាស់ សង្ឃខ្លះទាស់គ្នាពីធម៌អាថ៌ ។

វិន័យធរនឹងធម្មកថិត សន្ធឹកទាស់គ្នាជាអស្ចារ្យ

ព្រះអង្គហាមឃាត់ជាច្រើនសា មិនស្ដាប់ឡើយណាយកថ្វៃដៃ ។

ព្រះអង្គទ្រង់ឃើញហេតុមិនស្រួល យាងចូលព្រឹក្សាបាលិលេយ្យក៍

ឧបាសកបង្អត់បាយសព្វថ្ងៃ ស្ទើរតែក្សិណក្ស័យរាល់អាត្មា ។

នេះហើយលោកសុទ្ធតែបុរាណ ចៅបានឮដែរជាន់នោះណា

មានពិតប្រាកដជាអស្ចារ្យ ចៅតាបាកុំងឿងឆ្ងល់អ្វី ។

បុរាណាចារ្យលោកចេះធម៌ លោកត្រឹមត្រូវល្អចេះសេចក្ដី

ប្រែស្រាយសំរាយពីបាលី អង្វែងឆ្នាំក្រៃទើបបាត់បង់ ។

បុរាណដំណលោកនាំខ្ជិល គ្មានរក្សាសីលតែចិត្តត្រង់

បើរៀនធម៌អ្វីតាមចិត្តចង់ គ្មានបង់ឲ្យត្រូវច្បាស់លាស់ទេ ។

រៀនធម៌រៀនសូត្រតែបាលី មិនប្រែសេចក្ដីគិតគ្នាន់គ្នេរ

សូត្រតែបាលីគង់ដូចគេ មិនចាំបាច់ប្រែឲ្យនឿយហត់ ។

ដំណតវែងមកឥឡូវ រៀនទៅសូត្រតតែពីមាត់

ស្រៈអេថាអែរត់របត់ ហើយកត់សំគាល់ថាបុរាណ ។

តែនៅចាំពាក្យបុរាណថា រៀនធម៌រៀនអាថ៌គ្រប់សន្ដាន

គឺចាំប្រាកដគ្មានភ្លេចខាន ដូចបានជួបលោកប្រាជ្ញទេសនា ។

ហើយបបួលគ្នាទៅស្ដាប់ទេសន៍ លោកនេះចេះអត្ថប្រែសាស្រ្តា

ចាំស្ទាត់រត់មាត់រាល់អាត្មា តែចិត្តមិច្ឆានៅគ្រប់ប្រាណ ។

ត្រង់ណោះហេតុមកពីមិនយល់ ព្រោះចិត្តនោះខ្វល់តាមលំអាន

ដល់មានអត្ថប្រែស្ដាប់មិនបាន ព្រោះពាក្យបុរាណគ្មានអ្នកប្រាប់ ។

ធម៌អាថ៌អត្ថប្រែនោះយ៉ាងណា ឮតែគេថាក៏ចាំចាប់

មិនដឹងជាអត្ថប្រែសារសព្ទ បានជាមិនស្ដាប់ធម៌ប្រែថ្មី ។

ត្រង់ណេះកុំឆ្ងល់យល់ឲ្យជាក់ ធម៌នេះជាពាក្យសុទ្ធបាលី

អធិប្បាយប្រែប្រាយជាសេចក្ដី ពីពាក្យបាលីជាពាក្យខ្មែរ ។

ឲ្យយល់ឲ្យភ្លឺតែសេចក្ដី ព្រោះយើងសព្វថ្ងៃមិនដឹងដែរ

លុះតែបានរៀនយូរឆ្នាំខែ នោះទើបចេះប្រែបាលីបាន ។

ដូចជាកូនយើងទាំងអស់គ្នា ឲ្យរៀនវិជ្ជារាល់រូបប្រាណ

អស់លុយអស់ប្រាក់អម្បាលម៉ាន ប្រយោជន៍ឲ្យបានចេះភាសា ។

ដល់ចេះសព្វគ្រប់ត្រឡប់មក គេយកខ្លួនចូលធ្វើរាជការ

ខ្លះធ្វើជាស្មៀនក្នុងសាលា ខ្លះប្រែភាសាពាក្យបារាំង ។

យើងឃើញយើងឮតែសព្វថ្ងៃ ហេតុម្ដេចសង្ស័យប្រកាន់ខ្លាំង

ម៉ែឪមិនចេះស្ដាប់កូនភាំង អាំងឡាំងចង់ដឹងភាសាគេ ។

ដូចជាធម៌ប្រែមានសព្វថ្ងៃ ប្រាជ្ញប្រែបាលីគ្មានខុសទេ

បាលីដូចគ្នាកុំរែករេ ស្លឹករឹតមានដែរផ្ទៀងមើលទៅ ។

ស្លឹករឹតច្រើនក្លាយពាក្យបាលី សៀវភៅជាន់ថ្មីផ្ទៀងត្រឹមត្រូវ

បាលីប្រែឲ្យដឹងរាក់ជ្រៅ ស្គាល់ខុសស្គាល់ត្រូវទៅមុខបាន ។

បើយើងមិនចេះយើងមិនយល់ ប្រឹងខ្វល់នាំឲ្យខូចសន្ដាន

សុទ្ធតែបាលីស្ដាប់មិនបាន កាន់ខ្ជាប់បុរាណពីត្រឹមណា ។

ថាថ្មីមិនដឹងជាថ្មីអ្វី បាលីដដែលគ្រាន់តែថា

ប្រែចាកមគធៈជាភាសា ពាក្យខ្មែរយើងណាឲ្យបានដឹង ។

គ្មានថ្មីគ្មានចាស់គ្មានកែប្រែ គ្រាន់តែប្រែឲ្យយល់ប៉ុណ្ណឹង

មិនព្រមចង់ចេះប្រឹងតែខឹង ដូច្នឹងខូចចិត្តសូន្យទទេ ។

ចៅគិតកុំឆ្ងល់ឲ្យយល់វៃ ទាំងប្រុសទាំងស្រីទាំងយើងគេ

មិនព្រមចង់ដឹងនៅរែករេ ខ្មាសគេជាស្រីចេះគ្មានទាល់ ។

ដល់មានបុណ្យង៉ានប្រជុំធំ ស្រីក្មេងក្រមុំសូត្រគ្មានសល់

ប្រុសល្ងង់មិនចេះនៅស្រងល់ ខូចចិត្តរវល់គេចរត់ពួន ។

ទៅជ្រកទៅអែបបៀតជញ្ជាំង ស្ដាប់ភាំងមើលគេព្រោះអៀនខ្លួន

ឯអ្នកបួសរៀនមិនសមសួន វៀះពួនឲ្យស្រីសូត្រត្រៀបត្រា ។

ហេតុនេះមកពីប្រកាន់ខ្ជាប់ បើរៀនសព្វគ្រប់ជាអស្ចារ្យ

គេចេះបាលីប្រែយ៉ាងណា តាមចិត្តប្រាថ្នាយើងសូត្របាន ។

យ៉ាងនេះហៅចេះមិនមែនល្ងង់ តែល្ងង់ប្រកាន់ខូចសន្ដាន

ជាប់ល្ងង់មួយជាតិទាល់ស្លាប់ប្រាណ គ្មានបានចេះដឹងទេអ្នកអើយ ។

ប្រសិនបើរៀនចេះឲ្យគ្រប់ ប្រែស្រាយត្រឡប់មិនទាល់ឡើយ

ចង់សូត្រត្រង់ណាមិនកន្តើយ ច្នេះហើយគ្មានអៀនអន់ខ្មាសគេ ។

បានឃើញអស់មនុស្សទាំងប្រុសស្រី រៀនប្រែបាលីគ្មានទំនេរ

មិនដែលឃើញម្ដាយឪពុកជេរ បុរាណយើងខ្មែរហ៊ានហាមឃាត់ ។

ឃើញតែជាតិខ្មែរជាន់សម័យ ថាចាស់ថាថ្មីរត់របត់

មិនឃើញបុរាណលោកហាមឃាត់ តែមាត់មនុស្សល្ងង់ជាប្រក្រតី ។

ថាខ្លួនបុរាណបានចេះចាំ ទាស់នឹងចំណាំទំនើបថ្មី

បើជាខ្លួនល្ងង់មិនចេះអ្វី សមនឹងសេចក្ដីពោលពាក្យថា ។

បុរាណប្រាកដពេញជាត្រូវ តែមនុស្សឥឡូវគ្មានបញ្ញា

ចិញ្ចឹមតែល្ងង់រាល់អាត្មា ស្មានថាបុរាណមិនមែនទេ ។

បើពិតបុរាណលោកចេះស្ទាត់ លោកចេះប្រាកដធំជាងគេ

ចារិកគម្ពីរខំរិះរេ ជាមេទុកមកដល់សព្វថ្ងៃ ។

តែពោលដូច្នេះនឹងមុសា ថាតានេះអ្នកចូលធម៌ថ្មី

បានជាសរសើរប្រែបាលី សព្វថ្ងៃថាគេល្ងង់លើសលុប ។

មិនមែនដូច្នោះកុំសង្ស័យ ធម៌ចាស់ធម៌ថ្មីគិតឲ្យគ្រប់

កុំចោលទាំងពីរត្រូវប្រារព្ធ ផ្ទៀងឲ្យសព្វគ្រប់កុំអាលថា ។

ក្មេងសួរចាស់ថាតាអាងអួត អំនួតថ្លាថ្លែងពាក្យមុសា

មានប្រែបាលីគម្ពីរណា គ្រាន់តែមកថាឲ្យគេកោត ។

អាងតែចេះភូតភរប្រាជ្ញប្រាយ បរិយាយរកតែពាក្យចាក់ដោត

ប្រែស្រាយបាលីនាំអ្នកឆោត ឲ្យកោតតាឯងខ្ញុំមិនស្បតិ ។

បុរាណគ្មានប្រែសុទ្ធបាលី ជាន់ថ្មីនាំប្រែឲ្យខុសក្រិត្យ

ខ្ញុំហើយនឹងគេមិនចូលចិត្ត ព្រោះដ្បិតគ្មានធ្វើសំគាល់បាន ។

បើតាអាងថាបាលីប្រែ មានតែតាប្រាប់ពាក្យបុរាណ

ក្នុងគម្ពីរណាជាលំអាន ឲ្យបានឃើញជាក់អស់សង្កា ។

ចាស់ថាចៅតានៅតែឆោត តាកោតចៅឯងសួរមកតា

មានប្រែបាលីគម្ពីរណា ចៅតាកុំឆ្ងល់សឹមតាប្រាប់ ។

នែចៅគេហៅថាពាក្យបុរាណ ចំណានបាលីប្រែមានស្រាប់

ចូរចៅប្រុងប្រាណគំនិតស្ដាប់ ចំណាប់យ៉ាងឆើតណាចៅតា ។

គម្ពីរស្លឹករឹតយើងមានស្រាប់ បុរាណចំណាប់ចេះអស្ចារ្យ

ចារិកទុកមកសព្វថ្ងៃណា មានទាំងគាថាប្រែបាលី ។

ឲ្យយើងដឹងច្បាស់ឃើញនឹងភ្នែក កុំប្លែកគំនិតថាធម៌ថ្មី

គឺចាស់បុរាណនោះហើយនៃ អង្វែងឆ្នាំក្រៃដឹងជាក់ជា ។

គម្ពីរមហាជាតិបុរាណស្មោះ ទាំងអស់យើងគេគ្រប់តែគ្នា

ចូលឆ្នាំភ្ជុំបិណ្ឌរាល់វេលា តែងស្ដាប់ទេសនាមិនខានសោះ ។

កណ្ឌដើមបាលីហៅទសពរ នែហ្នចៅតាស្ដាប់មើលចុះ

នគរកណ្ឌខ្សែចប់ចុងបង្អស់ របស់បុរាណហើយចៅតា ។

ទាំងដប់បីកណ្ឌមានបាលី ប្រុសស្រីចាប់ឆ្នោតជាធម្មតា

ជួនត្រូវទសពរមទ្រីបា ចំនួនគាថាឥតមានខ្វះ ។

ទាំងអស់ខ្លួនតាហើយនឹងគេ តែងតែពូតបាយដាក់តុថាស

ទៀនធូបលាជផ្កាប្រយ័ត្នណាស់ ក្រែងខ្វះចំនួនពីគាថា ។

គ្រប់កណ្ឌបាលីមានច្រើនតិច គ្មានភ្លេចយើងចាំរាល់អាត្មា

បើសុទ្ធបាលីនឹងគាថា ចៅតាយើងស្ដាប់ដូចម្ដេចបាន ។

បុរាណលោកប្រែពាក្យបាលី ឲ្យស្រីប្រុសខ្មែរទាំងប៉ុន្មាន

ស្ដាប់ជាក់ឮច្បាស់ពាក្យបុរាណ ទើបបានដឹងដើមព្រះសាស្ដា ។

កាលលោកចាប់ជាតិវេស្សន្ដរ លោកចរទៅគង់ព្រៃបព្វតា

គិរីវង្គតឆ្ងាយអស្ចារ្យ មទ្រីស្វែងរកផលាថ្វាយ ។

ដឹងច្បាស់ថាព្រះវេស្សន្ដរ ត្រេកអរនឹងស្មូមផងទាំងឡាយ

ឲ្យទានដំរីល្អឆើតឆាយ ដល់ព្រាហ្មណ៍ឥតស្ដាយតិចឡើយណា ។

ដឹងច្បាស់ថាអស់រាស្រ្តប្រជា នាំគ្នាគ្នាន់គ្នាញ់ទោមនស្សា

បណ្ដេញព្រះអង្គចាកសីមា ព្រោះតែក្សត្រាឲ្យដំរី ។

ជាទានដល់ព្រាហ្មណ៍ដែលមកសុំ ភិរម្យសោមនស្សសាងបារមី

មិនតែប៉ុណ្ណោះបុត្រប្រុសស្រី ទាំងអគ្គមហេសីឲ្យទានទៀត ។

កាលស្ដេចទៅគង់ព្រៃហិមពាន្ត នៅមានអស់ស្មូមទៅជ្រៀតបៀត

តាមសុំបុត្រាបុត្រីទៀត មិនគឺអ្នកណាតាជូជក ។

កាលស្ដេចឲ្យទានបុត្រទ្វេហា នាងមទ្រីបាត្រាច់តត្រុក

ស្វែងរកផ្លែឈើក៏មិនសុខ មិនដឹងជូជក់សុំបុត្រភ្ងា ។

យើងបានដឹងរឿងនាងមទ្រី ជាទីលំបាកក្នុងអទ្វារ

ត្រឡប់វិលវិញតាមមគ៌ា មានខ្លាខាំងផ្លូវវេលានោះ ។

ដល់ខ្លាបើកផ្លូវនាងគោចរ ត្រេកអរដម្រង់អាស្រមឆ្ពោះ

រកបុត្រទាំង២ពុំឃើញសោះ នាងថ្លស់ដួងចិត្តទៀងទួញថា ។

ឱះឱបុត្រថ្លៃសំឡាញ់ម្ដាយ ខ្ចាត់ខ្ចាយទាំង២ទៅស្ថានណា

ម្ដាយរត់ហៅអ្នកពីរបីសា មិនឮចរចាបាត់ជ្រងំ ។

លោកខ្លះចេះបទទេសន៍សាស្រ្តា គាថាបទដើមខ្លីមធ្យម

ប្រែស្រាយទំនុកមទ្រីយំ កើតទុក្ខក្រៀមក្រំក្នុងឧរា ។

អស់យើងប្រុសស្រីក៏បានស្ដាប់ លោកស្មូតសារសព្ទពីទុក្ខា

មទ្រីនាងសោករកបុត្រភ្ងា ពុំឃើញឡើយណាជាទុក្ខខ្លាំង ។

យើងដឹងយើងឮសែនសង្វេគ ខ្លះស្រក់ទឹកភ្នែកគិតអនិច្ចំ

ខ្លះទន់ស្មារតីឡប់ភាន់ភាំង ខ្លះយំឮខ្លាំងណាចៅតា ។

នេះពាក្យបុរាណប្រែបាលី សេចក្ដីស្រាយមកជាភាសា

ឲ្យខ្មែរយើងដឹងពាក្យគាថា ស្ដាប់បានរាល់គ្នាជាបរិយាយ ។

បុរាណលោកប្រែបានសព្វគ្រប់ កើតភពក្នុងស្រុករត់ខ្ចាត់ខ្ចាយ

គម្ពីរបាលីក៏ឃ្លាតឆ្ងាយ ប្រែស្រាយបានខ្លះក៏យកមក ។

មិនបានគ្រប់គ្រាន់ទាន់សម័យ ឆ្ងាយក្រៃខាងក្រោយគិតរិះរក

គម្ពីរបាលីឲ្យចារយក រកអ្នកចេះចារឲ្យរហ័ស ។

យើងទាំងអស់គ្នាក៏បានចាំ ចំណាំឮតប្រាកដណាស់

ទាំងប្រុសទាំងស្រីនឹងក្មេងចាស់ ចាំច្បាស់មានពាក្យសរសើរថា ។

មានសង្ឃមួយអង្គកាលក្នុងគ្រា នាមជាព្រះពុទ្ធឃោសា

និមន្តទៅដល់ស្រុកលង្កា ចំឡងសាស្រ្តាព្រះបិដក ។

ពាក្យភូតពាក្យភរយើងដឹងច្បាស់ ឮថារហ័សមិនមានតក់

ពុំឃ្លាតឬល្អៀងប្រប៉ុនសក់ បិដកបានមកស្រុកយើងណា ។

តែមិនបានប្រែដោយប្រញាប់ ឲ្យឆាប់បានចប់តាមសញ្ញា

លោកមានទណ្ឌកម្មពុទ្ធអាជ្ញា ទោសពុទ្ធឃោសាដោយក្រិត្យសង្ឃ ។

ដំណឹងដឹងថាដងដែកចារ ចៅតាវិលកួចដូចកន្លង់

ពាក្យភូតកុហកឬពាក្យត្រង់ ថាមែនឥតបង់ត្រង់ចំណាន ។

ដែលលោកអ្នកប្រាជ្ញជាន់សម័យ លោកប្រែបាលីតាមលំអាន

មិនឲ្យបាត់ពាក្យចាស់បុរាណ ដំណឲ្យបានដឹងសេចក្ដី ។

គម្ពីរបិដកនឹងធម៌សូត្រ រហូតគ្រប់វត្តសុទ្ធបាលី

ដូចយើងបានដឹងតែសព្វថ្ងៃ សុទ្ធតែបាលីគ្មានពាក្យខ្មែរ ។

បាលីជាអ្វីយើងមិនដឹង ប្រាជ្ញប្រឹងខំប្រែថែមបន្ថែ

ស្រាយចាកមគធៈជាពាក្យខ្មែរ តាមតែបុរាណអានសេចក្ដី ។

មិនគួរអស់យើងខ្ញុំនឹងគេ រែករេត្រឡប់ថាធម៌ថ្មី

គម្ពីរស្លឹករឹតមានប្រក្រតី ប្រែស្រាយបាលីពីបុរាណ ។

គម្ពីរមហាជាតិគាថាពន្ធ ច្រើនជាន់ប្រែស្រាយយើងស្ដាប់បាន

ព្រះអង្គសាងផលទាំងប៉ុន្មាន លុះបានសម្រេចត្រាស់ទេសនា ។

ម្ដេចចៅភ្លេចនឹកគម្ពីរនោះ ចំពោះពីបុរាណចៅតា

ប្រែពីបាលីជាភាសា ឲ្យខ្មែរយើងណាដឹងគ្រប់សព្វ ។

បើយើងគិតឃើញគួរលើកលះ មានះក្នុងចិត្តប្រែត្រឡប់

កុំថាធម៌ថ្មីនាំគ្នាស្អប់ ត្រឡប់ស្អប់ឯចាស់បុរាណ ។

មិនមែនស្អប់ធម៌ប្រែសព្វថ្ងៃ បាលីប្រាជ្ញប្រែតាមលំអាន

ប្រែស្រាយតមកពីបុរាណ យើងស្ដាប់ឲ្យបានមិនមែនថ្មី ។

ឯអ្នកប្រកាន់ថាបុរាណ នឹងអ្នកបានចេះប្រែបាលី

កុំបង់ធម៌ចាស់ស្អប់ធម៌ថ្មី និន្ទាអប្រិយខូចសាសនា ។

អ្នកកាន់ធម៌ចាស់កុំច្រឡោត មិនកោតក្រែងខុសពោលពាក្យថា

ធម៌ថ្មីប្រែលាតបកកិរិយា កេរ្តិ៍ព្រះត្រង់ណាលាតគ្មានសល់ ។

អ្នកដែលបានរៀនចេះធម៌ប្រែ ពាក្យខ្មែរកុំពោលចាក់ដោតដល់

អ្នកដែលមិនចេះខឹងឆ្អែតឆ្អល់ កង្វល់ទាស់គ្នាថ្មីនឹងចាស់ ។

ឮតែសព្វថ្ងៃច្រើនពេកពន់ ប្ដីនឹងប្រពន្ធខឹងដេរដាស

ទាស់គ្នាប្រកែកយកចាញ់ឈ្នះ តែថ្មីនឹងចាស់គិតមិនដល់ ។

ពោលពាក្យយ៉ាងនេះសុទ្ធពាក្យពោល នាំដាលរោលរាលឲ្យងឿងឆ្ងល់

អ្នកគប់លើពាលល្ងង់វិលវល់ គប់ប្រាជ្ញកើតផលមានបញ្ញា ។

ឯធម៌សៀវភៅនេះពិតណាស់ អម្ចាស់ជីវិតលើសិរសា

ត្រាស់ប្រើបណ្ឌិតប្រាជ្ញជ្រះថ្លា ឲ្យប្រែគាថានឹងបាលី ។

បិដកនឹងធម៌ផងនានា ឲ្យយើងរាល់គ្នាដឹងសេចក្ដី

មគធៈថាម្ដេចខ្មែរថាអ្វី ដើម្បីឲ្យបានថ្កើងសាសនា ។

កុំឲ្យរៀវរោយជាប្រក្រតី អម្ចាស់សិរសីទ្រង់ជ្រះថ្លា

ទ្រង់រឭកគុណព្រះសាស្ដា ខំលើកសាសនាព្រះមានបុណ្យ ។

ចូរអស់យើងខ្ញុំផងនានា ជាតិជាខ្មែរយើងតោងគិតគន់

កុំពោលវាចាឲ្យស៊កស៊ុន លប់លន់ប្រមាទព្រះសាសនា ។

មានទោសមិនតែពុទ្ធចក្រ ពិតជាក់មើលងាយព្រះចេស្ដា

អម្ចាស់ជីវិតលើសិរសា ចៅតាសព្វថ្ងៃចូរយើងគិត ។

កុំអាងតែខឹងហើយនឹងស្អប់ ត្រឡប់មានទោសពីរខាងពិត

ទោសមួយមើលងាយម្ចាស់ជីវិត ទោសពិតជាពីរក្នុងសាសនា ។

ក្មេងស្ដាប់ពាក្យចាស់អធិប្បាយ ប្រែស្រាយចង្អុលហើយហាមថា

ក្មេងតបទៅចាស់ថាលោកតា ចេះដោះកិច្ចការសព្វសេចក្ដី ។

តាំងពីកម្មដ្ឋាននឹងធម៌ប្រែ ហូរហែធម៌ចាស់នឹងធម៌ថ្មី

ចុះមនុស្សចាស់ក្មេងទាំងប្រុសស្រី ស្រដីតៗសំគាល់ថា ។

ធម៌ថ្មីថាទឹកដីគ្មានគុណ ពេកពន់ដល់មាតាបិតា

គ្មានគុណអ្វីទេមែនឬតា តើពិតយ៉ាងណាឲ្យតាស្បថ ។

ចាស់ឆ្លើយតបថានែអ្នកចៅ នេះខ្លៅឮដោយតែខ្យល់មាត់

ត្រចៀកភ្នែកឯងមិនប្រាកដ ខ្យល់មាត់មនុស្សពាលទេចៅតា ។

ចៅកុំអាលជឿតាមពាក្យពាល រោលរាលខូចចិត្តអាប់បញ្ញា

កាលព្រះសម្ពុទ្ធត្រាស់ទេសនា សងគុណមាតាស្ថានត្រៃត្រឹង្ស ។

ម្ដេចក៏ទៅជឿពាក្យសល់វ៉ល់ ឲ្យឆ្ងល់ត្រឡប់ប្រកាន់ខឹង

ព្រះអង្គទេសនាចៅបានដឹង ត្រៃត្រឹង្សសងគុណព្រះមាតា ។

ចៅគិតរំពឹងឲ្យអស់អញ លំគេញក្នុងចិត្តពិចារណា

កុំឮតែពាក្យហើយពោលថា ខុសត្រូវយ៉ាងណាក៏មិនដឹង ។

បុរាណលោកពោលពាក្យចងទុក ទំនុកទុកមកជាដំណឹង

ត្រង់ពាលប្រទូស្តរឹងរូសខឹង មិនដឹងធ្វើម្ដេចពត់ពាលបាន ។

ធម្មជាតិជាពាលល្ងង់ទាល់ស្លាប់ រឹងរូសមិនស្ដាប់ចិត្តសាមាន្យ

ប្រកាន់មានះតែគ្រប់ប្រាណ តាមពាក្យបុរាណលោកពោលថា ។

រូបពាលមិនមែនសុទ្ធតែក្មេង ទាំងចាស់នោះឯងចិត្តឫស្យា

ទិដ្ឋិមានះលើរូបណា រូបនោះពាលាទាំងក្មេងចាស់ ។

បើអ្នកដឹងគិតស្គាល់ខុសត្រូវ មិនមែនឃោរឃៅរឹងមានះ

ទោះចាស់ទោះក្មេងរួមសង្វាស នេះទើបហៅចាស់ស្គាល់ខុសត្រូវ ។

ឯអ្នកប្រកាន់ធម៌ទាំងពីរ ចាស់ថ្មីខំតែរៀនសូត្រទៅ

រៀនហើយឲ្យគិតស្គាល់ខុសត្រូវ តែនៅមានះពោលដូចគ្នា ។

រសធម៌សល្អប្រដៅចិត្ត អ្នកណាប្រព្រឹត្តផុតវេរា

ធម៌ខ្មៅនាំរូបឲ្យវេទនា មិនបានចាត់ជាធម៌ល្អទេ ។

ធម៌សល្អផុតគ្រឿងសៅហ្មង ចិត្តប៉ងបាញ់ត្រង់គ្មានរែករេ

ចំពោះចង់សុចរិតនឹងគេ គ្មានរេឲ្យវល់ខូចសន្ដាន ។

នេះបានហៅធម៌ខំសង្វាត ឱហាតខំរៀនចេះឲ្យបាន

កុំរៀនធម៌ខ្មៅខូចសន្ដាន នាំចិត្តសាមាន្យឲ្យងងឹត ។

ត្រង់ចិត្តមានះហៅធម៌ខ្មៅ ចិត្តស្គាល់ខុសត្រូវហៅធម៌ពិត

មានចិត្តទោរទន់ប្រឹងរិះគិត យកត្រង់ធម៌ពិតដាក់ក្នុងខ្លួន ។

ធម៌សធម៌ខ្មៅជាប់ប្រកិត ស្រេចនូវគំនិតគិតឲ្យមួន

បើចិត្តខំគិតរកផ្ទួនៗ នឹងបានរួចខ្លួនពីធម៌ខ្មៅ ។

ចូរអស់លោកអ្នកជាតិយើងខ្មែរ ខំណែខំនាំអស់កូនចៅ

ឲ្យរៀនធម៌សចោលធម៌ខ្មៅ ឲ្យដឹងខុសត្រូវតាមបញ្ញា ។

កុំឲ្យប្រកាន់តាមទំលាប់ មិនដឹងខុសគាប់បែបយ៉ាងណា

តោងមើលឲ្យច្បាស់នឹងនេត្រា កុំថាដោយស្មានទុកជាពិត ។

អ្នកប្រាជ្ញលោកខំរកខុសត្រូវ តែមនុស្សឥឡូវប្រឹងរួបរឹត

ប្រកាន់តែក្បួនដែលមិនពិត ខុសត្រូវមិនគិតឥតបញ្ញា ។

មានសុភាសិតប្រាជ្ញចងទុក ពីមុខមកហើយលោកពោលថា

អ្នកល្ងង់តែងស្អប់ប្រាជ្ញជ្រះថ្លា ឫស្យាច្រណែនអ្នកប្រាជ្ញប្រាយ ។

អ្នកក្រតែងស្អប់អ្នកមានទ្រព្យ ខ្ញុំគេតែងស្អប់នាយចៅហ្វាយ

អ្នកខ្ជិលតែងស្អប់អ្នកខ្វល់ខ្វាយ ពួកខូចទាំងឡាយស្អប់មន្រ្តី ។

ទំនៀមទំលាប់ជាប់យូរណាស់ គ្មានខ្វះសឹងចាំទាំងប្រុសស្រី

ដល់មកបច្ចុប្បន្នជាន់សម័យ ហេតុអ្វីក៏ភ្លេចពាក្យចាស់ថា ។

ដូចម្ដេចហៅចេះមួយហៅល្ងង់ លិចលង់ផ្ទុយគ្នានឹងបញ្ញា

ដូចម្ដេចហៅប្រាជ្ញមួយឫស្យា អ្នកក្រមួយជាអ្នកមានទ្រព្យ ។

តោងគិតឲ្យយល់ពាក្យទាំងនេះ ខំរិះខំរកឲ្យគ្រប់សព្វ

នឹងឃើញពីមួយរហូតដប់ ត្រឡប់ស្មារតីថ្មីឡើងវិញ ។

ពណ៌នាសារសព្ទជាសេចក្ដី អស់លោកប្រុសស្រីកុំទោម្នេញ

ឲ្យខំរិះគិតរៀនទន្ទេញ ចាំមាត់អស់អញក្នុងអាត្មា ។

មិនមែនឲ្យរៀនពាក្យកាព្យនេះ ឲ្យរិះរៀនធម៌ព្រះសម្មា-

សម្ពុទ្ធចមមកុដត្រៃលោកា ភាសាទាំងខ្មែរទាំងបាលី ។

ពាក្យកាព្យនេះមើលជាគន្លង ទំនងដាស់ចិត្តទាំងប្រុសស្រី

រៀនធម៌ព្រះពុទ្ធសព្វសេចក្ដី ប្រែពីបាលីយល់ជ្រះថ្លា ។

សេចក្ដីសារសព្ទជាទំនង គន្លងសន្មតសម្មតា

ថាចប់ដោយនូវសង្ខេបា និដ្ឋិតាប្រារព្ធគ្រប់ឯវំ ។

ខ្ញុំផ្ដួចផ្ដើមឡើងជាល្បើកកាព្យ សុភាពរៀបរាប់ជាធម្មំ

ចងចិត្តគំនិតឥតរារាំង លើកតាំងពីរូបនឹងសង្ខារ ។

រហូតដល់ហាត់ប្រដៅចិត្ត តាមដោយគំនិតអាប់បញ្ញា

កុំឲ្យលោកអ្នកប្រកាន់ថា ខុសត្រូវត្រង់ណាជួយផ្សំផង ។

ខ្ញុំបាទសូមទោសលោកចាស់ក្មេង ដែលតែងប្រកាន់មកយូរហោង

សូមកុំមានពាក្យពោលសាសង បំណងនិន្ទាពាក្យជាខ្នាត ។

ព្រោះថាពាក្យកាព្យពាក្យប្រដៅ ដម្រូវរកផ្លូវដែលសុទ្ធស្អាត

ពាក្យពិតរែងស្លែងអ្នកប្រមាទ វិបត្តិខូចខាតសទ្ធាធម៌ ។

សទ្ធាអ្នកជ្រុលត្រូវរើថយ កុំអ្នកបណ្ដោយឲ្យវឹកវរ

ធម៌នេះមិនមែនជាកម្រ សំដៅធម៌សល្អបរិសុទ្ធ ។

ខ្លួនអ្នកឯងទេកាន់ខុសផ្លូវ ឆ្ងាយទៅពីពាក្យព្រះសម្ពុទ្ធ

ខ្ញុំបាទសូមទោសប្រោសលំអិត អត់ឱនឲ្យផុតនិន្ទាផង ។

បើពាក្យលើសលស់ឆ្គងសំដី លោកអ្នកប្រុសស្រីកុំមួហ្មង

បើទាស់នឹងចិត្តលោកអ្នកហោង កុំចងចិត្តខឹងហើយផ្ដាសា ។

សេចក្ដីបំណងខ្ញុំបានគិត គំនិតខ្ញុំនឹកពីសង្ខារ

រាល់រូបប្រុសស្រីគេខ្ញុំណា កាន់ចិត្តមិច្ឆារាល់សម័យ ។

ខ្ញុំតែងរឿងកាព្យពាក្យប្រាំពីរ បួនឃ្លារ៉ាត់ក្បិលចប់នៅថ្ងៃ

អាទិត្យពិសាខពេញបូណ៌មី ឆ្នាំចគិម្ហន្តរដូវ ។

ព្រះពុទ្ធសាសនាគណនា អតិក្កន្ដាកន្លងទៅ

ពីរពាន់បួនរយចិតសិបនៅ ប្រាំពីររួមទៅអនាគត ។

ពីរពាន់ប្រាំរយម្ភៃពីរ ជាទីឆ្នាំចថ្មីកំណត់

បូកផ្សំរួបរួមដោយបូរបទ កំណត់ប្រាំពាន់ដោយសិរី ។

ឈ្មោះខ្ញុំអ្នកតែងល្បើកកាព្យា នាមាគេហៅរាជបក្សី

មិនដែលនៅស្រុកឋិតក្នុងព្រៃ ស្រុកអាយសព្វថ្ងៃគ្មានទេណា ។

មានតែធ្វើរូបដោយចម្លាក់ ដាក់លើមាល័យខ្ពស់អស្ចារ្យ

បើមានរំលេចក្បាច់រចនា គង់យកសកុណាមកប្រឌិត ។

ដាក់ទៅត្រង់ណាក៏ប្រសើរ តាមដោយដំណើរសត្វមានរិទ្ធិ

កុំមានពីភាល់បើរិះគិត ឈ្មោះខ្ញុំជាក់ពិតរាជបក្សា ។

មានយសខ្ពង់ខ្ពស់ដ៏ឧត្ដម ខ្លួនខ្ញុំរកស៊ីធ្វើរាជការ

ជាតិមនុស្សចំពោះមានរូបា នាមសត្វបក្សាបិតាឲ្យ ។

ចប់រឿងប្រដៅចិត្តតែប៉ុណ្ណេះ ។

អ្នកឲកញ៉ា ចេស្ដា វិនិច្ឆ័យ (កែវ – ហង្ស ) ចាងហ្វាងសាលាដំបូងខែត្រ ក្រចេះ អ្នកតែង ។

កូនខ្មែរថែកាព្យ

Thursday, 16 June 2016

No comments:

Post a Comment

Blog Archive