កំដៅព្រះអាទិត្យឬសូរ្យាក្នុងគិម្ហរដូវ     ​

មហា លី​ សេន

                           ​​​​​​​​របៀបតែងកាព្យពាក្យ៨​​ ធម្មតា

​កាព្យពាក្យ៨ធម្មតា  តាមការសង្កេតឲ្យបានច្បាស់លាស់ គឺវាក្លាយមកពីបទបដ្ធ្យាវត ប៉ុន្តែមិនមែនជាភាសាបាលី​​​​​​​​​​​​​​​​​​​ទេ ហើយកាព្យពាក្យ៨ធម្មតាបែបនេះ កវីនិពន្ធយើងចូលចិត្តយកមកនិពន្ធបទចំរៀងណាស់។នៅក្រោមនេះ ខ្ញុំសូមដកស្រង់បទចំរៀងខ្លះ ដែលបាននិពន្ធដោយរៀមច្បងយើងដែលបានប្រើកាព្យបែបនេះជាចំរៀង។

   ​​​​​​​សូមមេត្តាអានសង្កេតកាព្យដ៌ល្អនេះ

               សូរ្យាចែងចាំងឡើងខ្លាំងក្លាណាស់       ផ្ទៃមេឃអាកាសស្រឡះលើសលែង

               ដែនដីក្រៀមពេកស្ងួតបែកក្រហែង      ជើងមេឃបែកផ្សែងហាក់ក្រែងនឹងឆេះ។

               ពួកស្មៅត្រូវក្តៅស្លោកស្លាប់ក្រញង់      រីស្លឹកឈើផងសម្បុរប្រផេះ

               ជញ្រាំងវាលស្រែស្ទើរតែនឹងឆេះ          គោក្របីសេះកញ្រ្ជោលរកទឹក។

               សត្វជ្រូកមាន់ទាភ្លេចរកចំណី              បក្សារកឆីតែពេលព្រឹកៗ

               ពួកមនុស្សស្រីប្រុសចុះរកងូតទឹក         ត្អូញថ្ងូរពន្លឹកស្រែកថាក្តៅៗ។
   (​កំដៅព្រះអាទិត្យឬសូរ្យាក្នុងគិម្ហរដូវ  ​មហា សុខុមាលី-សេន ឥន្ទប្បញ្ញោ
អាចារ្យ​សាលា​បាលី​រង​វត្ត​ផ្នោ​រកា ខេត្ដ​ឃ្លាំង (កម្ពុជា​ក្រោម))

................................................................................................................................................

  
   កូនខ្មែរត្រូវថែរឿងបី

              បើមិនបានជួយ​​ស្ទួយជាតិធំដុំ       តែសុំកុំបំផ្លិចបំផ្លាញជាតិ

             ស្នេហ៍ទឹកដីមានន័យស្នេហាជាតិ   សូមសន្តានញាតិត្រូវចង់ចាំច្បាស់។

             ដីខ្មែរកេរដូនតាធំអស្ចារ្យ    ​          នឹកឃើញកាលណាសែនស្រណោះណាស់

         ​    ដីផ្ទៃក្រឡាចេះតែបង់បាត់            ដោយមិនប្រយ័ត្នល្បិចចោរឈ្លានពាន។

             ល្បិចចោរអប្រិយចោរលួចទឹកដី    វាខំបំភ្លៃប្រើគ្រប់វិធាន

            តាមចិត្តសាស្រ្តឬតាមផ្លូវសង្រ្គាម   ចិត្តវាព្យាយាមចាំតែឱកាល។

            បើខ្មែររវល់តែឈ្លោះទាស់គ្នា         បែកសាមគ្គាមិនព្រមផ្សាផ្សៈ

            ចោរមានឱកាសប្រើវិធីសាស្រ្ត       ឲ្យមានពួកបក្សពាក់មុខដាក់គ្នា។

            ខ្មែរមិនបានគិតរឹតតែឈ្លោះគ្នា      ច្រើនលើកច្រើនគ្រានាំកម្ពុជា

            ជួប​វេទនី​​​​​​​​​​​​សែនវេទនា                    ថ្ងៃខ្មែររួមគ្នាចោរវាអស់ល័ក្ខណ៍។

            កើតជាកូនខ្មែរត្រូវថែរឿងបី          ទីមួយទឹកដី​ត្រូវដឹងឲ្យជាក់

            ទីពីរប្រពៃណីអក្សរសាស្រ្ត           ទីបីល្អណាស់ត្រូវរួមសាមគ្គី។

           ចូរខ្មែរភ្ញាក់ឡើងកុំនៅស្ងៀមទៀត ​ត្រូវគិតរឿងជាតិទាន់រឿងនៅថ្មី

           ចូរខ្មែររួបរួមទាំងប្រុសទាំងស្រី      ចូរខំឃ្មាតខ្មីដីយើងចាំអ្នក។

                                               

                                                          ផៃ ផាន់ណា (សម្បត្តិ)



______________________________________________________________________

                 (ដកស្រង់ចេញពី បទពិចារណា របស់ ប៊ុត សាវង្ស)

                              និពន្ធដោយ ឧបាសក គុយ សាធន

                              ​​

                                        អាគមផ្សំអាយូស

                                        បទពាក្យ៨

វាយោបក់ផាត់បន្សាត់ពពក        ចន្រ្ទាយាងមកបំភ្លឺផែនដី

សន្សើមក៏ធា្លក់ក្នុងពេលរាត្រី       ឈើលាស់ត្រួយថ្មីជម្រុះស្លឹកចាស់ ។

ជំនោរត្រជាក់ធ្លាក់ពេលជិតភ្លឺ      លង់លក់មិនឮមាន់រងាវដាស់

ក្មេងកាន់តែធំខ្ញុំកាន់តែចាស់        ទារកកើតផ្លាស់ចាស់ស្លាប់ពេញដី ។

សប្បាយនឹងវ័យក្មេងខ្ចីសោភា      ភ្លេចគិតជរាយកជាចំណី

នឹងមានថ្ងៃមួយស្លាប់ចាប់ភពថ្មី   បាបក្តីបុណ្យក្តីកម្មអ្នកចាត់ចែង។

ពីតូចដល់ធំងំដោយកង្វល់            ក្នុងចិត្តឥតខ្វល់ភ្លើងឆេះឥតផ្សែង

ថាកូននៅតូចលំបាកខ្លួនឯង        ដល់ធំស្វះស្វែងជួយឯងវិញហើយ ។

សេចក្តីសង្ឃឹមបានត្រឹមខកចិត្ត    កូនខ្ញុំធំពិតធំឥតកោះត្រើយ

ធំលប់ម៉ែឪកប់បាត់អស់ហើយ    ឱម្ចាស់ថ្លៃអើយធំហួសពឹងបាន ។

កូនតូចព្រួយតូចកូនធំព្រួយធំ       កូនពេញក្រមុំព្រួយនឹងថែប្រាណ

ឯកូនកំលោះសោះតែនឹងខាន      ចូលផ្ទះថ្មើរម៉ានបានរឿងតែម្តង ។

ក្រមុំលលេងជាមួយកំលោះ         ជ្រុលខូចខ្លួនអស់អ្នកណាចម្លង

ខុសទាំងមេបាប្រហារគភ៌ផង      ខុសធ្ងន់កន្លងព្រោះលង់គំនិត ។

សប្បាយនឹងស្រាសង្ហានឹងស្រី      ឆ្លងរោគអប្រីយ៍អស់ន័យជីវិត

មនុស្សមានតម្លៃហេតុអ្វីមិនគិត   បន្ថោកជីវិតដូចជាល្បែងលេង ។

ចង់តម្កើងប្រាណឱ្យបានខ្ពង់ខ្ពស់    តែត្រូវអាប់យសព្រោះតែទាស់ទែង

រឿងរីករាលធំរឹតតែវង្វេង             ស្លាប់ដល់គេឯងព្រោះសម្តីថ្លោស ។

សម្តីហួសប្រាជ្ញអាចបណ្តាលភ័យ   សម្តីឥតន័យតម្លៃធ្លាក់ចុះ

សម្តីរោយរាយបណ្តាលកំហុស     ប្រាជ្ញឥតសន្តោសគ្រោះព្រោះសម្តី ។

ទំនាស់បែកបាក់ធ្លាក់ដល់អន្តរាយ   ខំសាងពីនាយខូចគ្មានសល់អ្វី

ខូចឈ្មោះម្តងហើយពុំងាយកែថ្មី      គ្រប់អ្នកដើរក្តីគ្មានអ្នកណាល្អ ។

រស់នៅទៅមកឥតស្គាល់ទីតាំង        វែកនៅនឹងឆ្នាំងឥតស្គាល់សម្ល

ឆ្កែដេកលើស្រូវឥតស្គាល់អង្ករ          រស់នឹងព្រះធម៌នៅតែទាស់គ្នា ។

សត្វហើរតាមខ្យល់ឥតស្គាល់វេហា   ត្រីក្នុងជលសាឥតស្គាល់គង្គា

ជន្លេនរុកដីឥតស្គាល់ពសធា            រស់រងវេទនាមិនស្គាល់ក្តីទុក្ខ ។

វាលវដ្តសង្សារមិនអាចរៀបរាប់      សុទ្ធសឹងតែធ្លាប់ជាម្តាយឪពុក

ឥឡូវលែងស្គាល់ចិត្តក្តៅគគុក         ប្រឆាំងទល់មុខបុករុកសាសនា ។

ខំយកឈ្នះចាញ់អញឥតលើកលែង   សូម្បីឈាមឯងក៏ឥតមេត្តា

សុខចិត្តអារសាច់ជូនទៅខ្លា               ឱ្យតែអាត្មាបានឈ្នះមួយគ្រា ។

យកឈ្នះចាញ់គ្នាបានប្រយោជន៍អ្វី   ឈ្នះអ្នកដទៃនាំពៀរវេរា

បើឈ្នះខ្លួនឯងទើបល្អជា               សុខគ្រប់វេលាជីវិតប្រិមប្រិយ ។

សន្សំកុសលបានផលបុណ្យស័ក្កិ    សន្សំមាសប្រាក់បានថ្នាក់សេដ្ឋី

សន្សំចាក់រុកបានទុក្ខព្រួយភ័យ        ស្លាប់ទៅអវីចីព្រោះសន្សំខុស ។

សូមធម៌មេត្តាលោកកុំបីភ្លេច      ​    តាមជាប់ជានិច្ចនឹងជនប្រុសស្រី

សូមឱ្យទោសៈដាក់ខ្លួនទាបចុះ     ​​​    កុំនាំកំហុសដល់ជនគ្រប់គ្នា ។

ធ្វើគថ្លងខ្លះច្បាស់ជាប្រពែ              ​ ពោលច្រើនឥតន័យនាំគេនិន្ទា

ត្រចៀកឮច្បាស់ឥតខ្វះមួយឃ្លា   ហេតុហួសពណ៌នាធ្វើថ្លងសិនទៅ ។

មាត់អ្នកដទៃពុំអាចនឹងឃាត់       ត្រូវមានអំណត់សតិតាំងនៅ

សំឡេងយើងល្អរឿងហួសជម្រៅ    ធ្វើគសិនទៅកុំអាលឮមាត់​ ។

សូមធម៌អំណត់ព័ទ្ធធម៌អំណាច  ព័ទ្ធធម៌កោងកាចព័ទ្ធល្វីងជូរចត់

ធម៌ចាក់រុកគ្នាក្នុងសង្សារវដ្ត         សូមធម៌អំណត់ហ៊ុមព័ទ្ធឱ្យជិត ។

សូមដួងចន្រ្ទាជួយជាបញ្ញា          សូមដួងតារាជួយជាគំនិត

សូមដងគិរីជួយបាំងឱ្យជិត            ឱ្យអំណត់ពិតផុតពីអន្តរាយ ។

សូមព្រះវាយោជួយកម្លាំងចិត្ត      សូមព្រះអាទិត្យជួយកម្លាំងកាយ

សូមព្រះអគ្គីជួយពីចម្ងាយ            សត្រូវឱ្យក្លាយជាកងការពារ​​​ ។

សូមព្រះធរណីជួយរៀបចាត់ចែង  សូមព្រះសូរ្យសែងបំភ្លឺគ្រប់គ្រា

សូមឱ្យធម្មជាតិជាញាតិនឹងគ្នា     សូមព្រះគង្គាជួយគ្រប់ទិសទី ។

ឱ្យខ្មោចក្នុងក្រៅខ្លបខ្លាចព្រះគុណ សូមព្រះពិរុណជួយប្រសិទ្ធី

ឱ្យធម៌កោងកាចកប់ក្នុងធរណី     ឱមៈប្រសិទ្ធី វិ. សុ.​អ  ។

................................................................................................................................................